Монгол Улс анх удаа цэргийн археологийн судалгааны чиглэлийг энэ оноос хөгжүүлнэ
Халхын голын байлдааны ялалтын 85 жилийн ойг тохиолдуулан зохион байгуулж буй “Халх гол-85: Судалгаа,үрдүн,чигхандлага” сэдэвт олон улсын эрдэм шинжилгээний хуралөнөөдөрУлаанбаатар хотноо болж байна.
Батлан хамгаалах яам, Гадаад харилцааны яам, Шинжлэх ухааны академийн харьяа Түүх,угсаатнызүйнхүрээлэнтэйхамтранБатланхамгаалахынэрдэм шинжилгээний хүрээлэнгээсзохионбайгуулжбуйугхуралдманай улсаас гадна ОХУ, БНХАУ, Япон, БНСУ-ын эрдэмтэн судлаачид, нийт 100 орчим оролцогч оролцож байна. Энэ удаагийн хурлын зорилго нь Халх голын дайнд оролцсон талуудын болон бусад улс орны эрдэмтэн судлаачдын байр суурьтүнэлэлтдүгнэлтөгөх, харилцан туршлага солилцох, уг дайны ялалтад шийдвэрлэхүүрэггүйцэтгэсэнцэргүүдийнгавьяазүтгэлийгхойчүедээтүгээндэлгэрүүлэх,эхорончүзэлхүмүүжлийг төлөвшүүлэх, тус хурлаас гарсанүрдүнгнэгтгэжсудалгааныэргэлтэдоруулахявдал аж.
Батлан хамгаалахын эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгийн захирал, хурандаа Д.Содномцогтус хурлын онцлог, цаашдынүрдүнгийн талаар хэлэхдээ “Энэ удаагийн хуралөмнөххурлуудаасюугаараа ялгаатай вэ гэдэг дээр хэдэн зүйлийгтодотгомоорбайна.Халхын голын дайны түүхийг шинээр бичих болсон гэж хэлж болно.Өмнөхтогтолцооныүеднамчбайр сууринаас асуудалд хандаж, Монгол Оросын цэргийн авчирсан ялалтыг магтан дуулсан байдлаар хурлыг зохион байгуулдаг байсан бол сүүлийнүеддайндтатагдан орсон талуудын байр суурийг сонсож хэлэлцүүлдэг болсон. Ингэхдээ зөвхөнцэргийнталаасбус мөнолон улсын харилцаа, геополитикийн бодлого талаас ньүнэлжцэгнэж байгаа нь энэхүүхурлыннэгонцлог юм.Үүнийзэрэгцээ Халхын голын дайныг архивын материалд түшиглэнсудалгаа шинжилгээявуулдагбайсанболорчин цагт газар оронд нь археологийн судалгаа хийхийг зорих болсон. Иймд Монголдоо цэргийн археологийн судалгааг хөгжүүлжэхлэх гэж буй энэ цаг үедэнэхүүхуралболжбайна” хэмээн тодотгов.
Батлан хамгаалахын эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгийн референт, дэслэгч Э.Түвшин“Халхын голын байлдааны ялалтын 85 жилийн ойг тэмдэглэнөнгөрүүлэхаргахэмжээнийхүрээндБатланхамгаалахяамныхарьяаБатланхамгаалахынэрдэмшинжилгээнийхүрээлэн,Шинжлэх ухааны академийнхарьяаАрхеологийнхүрээлэн,ХилийнцэргийнХилсудлалынхүрээлэнхамтран“Цэргийнархеологи”төслийгхэрэгжүүлэхээрболоод буй. ТөслийнзорилгоньХалхынголынбайлдаанболсонтүүхэнгазар,нутагтцэргийнархеологийнхамтарсансудалгаагэхлүүлэх,цэргийнархеологийнсудалгааныаргазүйгхөгжүүлэх,цаашидцэргийнархеологийнсудалгааггүнзгийрүүлэнхөгжүүлэх, илэрсэн олдвор хэрэглэгдэхүүнийгэрдэмшинжилгээнийэргэлтэдоруулах,музейнсанхөмрөгийгбаяжуулах,хамтынсудалгааныбүтээлтуурвихадоршижбайгааюм.
Уг зорилтын хүрээндэнэ сарын 22-ноос Дорнод аймгийн Халх суманд 14 хоногийн хугацаатай археологийн малтлагыг эхлүүлэхгэжбайна. Энэ жил бид гурван газар оронд хайгуул хийнэ. Ингэснээр Монгол Улс анх удаа цэргийн археологийн судалгаа шинжилгээ явуулах гэж байна. Энэхүү ажил нь цаашид тогтмолжиж, жил бүр тухайн газар оронд очиж малтлага судалгаа хийдэг болно гэсэн үг. Үр дүнд нь Халхын голын дайны ялалтын 90 жилийн ойн хүрээний сэдэв, хэлэлцэх асуудал илүү өргөжсөн байх болно” гэлээ.
Батлан хамгаалах яам, Гадаад харилцааны яам, Шинжлэх ухааны академийн харьяа Түүх,угсаатнызүйнхүрээлэнтэйхамтранБатланхамгаалахынэрдэм шинжилгээний хүрээлэнгээсзохионбайгуулжбуйугхуралдманай улсаас гадна ОХУ, БНХАУ, Япон, БНСУ-ын эрдэмтэн судлаачид, нийт 100 орчим оролцогч оролцож байна. Энэ удаагийн хурлын зорилго нь Халх голын дайнд оролцсон талуудын болон бусад улс орны эрдэмтэн судлаачдын байр суурьтүнэлэлтдүгнэлтөгөх, харилцан туршлага солилцох, уг дайны ялалтад шийдвэрлэхүүрэггүйцэтгэсэнцэргүүдийнгавьяазүтгэлийгхойчүедээтүгээндэлгэрүүлэх,эхорончүзэлхүмүүжлийг төлөвшүүлэх, тус хурлаас гарсанүрдүнгнэгтгэжсудалгааныэргэлтэдоруулахявдал аж.
Батлан хамгаалахын эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгийн захирал, хурандаа Д.Содномцогтус хурлын онцлог, цаашдынүрдүнгийн талаар хэлэхдээ “Энэ удаагийн хуралөмнөххурлуудаасюугаараа ялгаатай вэ гэдэг дээр хэдэн зүйлийгтодотгомоорбайна.Халхын голын дайны түүхийг шинээр бичих болсон гэж хэлж болно.Өмнөхтогтолцооныүеднамчбайр сууринаас асуудалд хандаж, Монгол Оросын цэргийн авчирсан ялалтыг магтан дуулсан байдлаар хурлыг зохион байгуулдаг байсан бол сүүлийнүеддайндтатагдан орсон талуудын байр суурийг сонсож хэлэлцүүлдэг болсон. Ингэхдээ зөвхөнцэргийнталаасбус мөнолон улсын харилцаа, геополитикийн бодлого талаас ньүнэлжцэгнэж байгаа нь энэхүүхурлыннэгонцлог юм.Үүнийзэрэгцээ Халхын голын дайныг архивын материалд түшиглэнсудалгаа шинжилгээявуулдагбайсанболорчин цагт газар оронд нь археологийн судалгаа хийхийг зорих болсон. Иймд Монголдоо цэргийн археологийн судалгааг хөгжүүлжэхлэх гэж буй энэ цаг үедэнэхүүхуралболжбайна” хэмээн тодотгов.
Батлан хамгаалахын эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгийн референт, дэслэгч Э.Түвшин“Халхын голын байлдааны ялалтын 85 жилийн ойг тэмдэглэнөнгөрүүлэхаргахэмжээнийхүрээндБатланхамгаалахяамныхарьяаБатланхамгаалахынэрдэмшинжилгээнийхүрээлэн,Шинжлэх ухааны академийнхарьяаАрхеологийнхүрээлэн,ХилийнцэргийнХилсудлалынхүрээлэнхамтран“Цэргийнархеологи”төслийгхэрэгжүүлэхээрболоод буй. ТөслийнзорилгоньХалхынголынбайлдаанболсонтүүхэнгазар,нутагтцэргийнархеологийнхамтарсансудалгаагэхлүүлэх,цэргийнархеологийнсудалгааныаргазүйгхөгжүүлэх,цаашидцэргийнархеологийнсудалгааггүнзгийрүүлэнхөгжүүлэх, илэрсэн олдвор хэрэглэгдэхүүнийгэрдэмшинжилгээнийэргэлтэдоруулах,музейнсанхөмрөгийгбаяжуулах,хамтынсудалгааныбүтээлтуурвихадоршижбайгааюм.
Уг зорилтын хүрээндэнэ сарын 22-ноос Дорнод аймгийн Халх суманд 14 хоногийн хугацаатай археологийн малтлагыг эхлүүлэхгэжбайна. Энэ жил бид гурван газар оронд хайгуул хийнэ. Ингэснээр Монгол Улс анх удаа цэргийн археологийн судалгаа шинжилгээ явуулах гэж байна. Энэхүү ажил нь цаашид тогтмолжиж, жил бүр тухайн газар оронд очиж малтлага судалгаа хийдэг болно гэсэн үг. Үр дүнд нь Халхын голын дайны ялалтын 90 жилийн ойн хүрээний сэдэв, хэлэлцэх асуудал илүү өргөжсөн байх болно” гэлээ.