Н.Самьяа: Ааваасаа өвлөж авсан дуунуудаас 20-иод уртын дууг дуулж байга

Баян-Өлгий аймгийн Алтанцөгц сумын Баянбулаг багийн өндөр настан Н.Самьяа урианхай түмний 20 гаруй уртын дууг өвлөн уламжилж байна. Аймгийн Соёлын биет бус өвийн өвлөн уламжлагчийн жагсаалтад бүртгэгдсэн ардын авьяастантай Алтанцөгц суманд очихдоо уулзаж цөөн хором ярилцлаа.

- Юуны түрүүнд манай уншигчдад өөрийгөө товч танилцуулахгүй юу?
-Намайг Нүрзэдийн Самьяа гэдэг. Баян-Өлгий аймгийн Алтанцөгц сумын уугуул. Цэцэрлэгийн багш мэргэжилтэй. Боловсролын салбарт 40-өөд жил ажиллаад өндөр насны тэтгэвэрт гарсан. Үүнээс 10-аад жил багш, 27 жил цэцэрлэгийн эрхлэгчээр ажилласан. Одоо сумын төвд үр хүүхдүүдийнхээ хамт аж төрөн амьдарч байна. Өргөн олон та бүхэндээ XVII жарны үзэсгэлэн болгогч хэмээх усан туулай жилийн Сар шинийн баярын мэндийг дэвшүүлж, элгээрээ энх амгалан, төрлөөрөө түвшин амгалан байхын ерөөлийг өргөөе.

-Та урианхай түмний уртын дууг анх хэнээс өвлөж авсан бэ?

-Миний аав, ээж уртын дуу дуулдаг байсан. Аав маань надад 60-аад дууг бичиж өвлүүлэн үлдээсэн. Жишээ нь "Аргаалаа баахан хээр", "Баян цагаан нутаг", "Будлан уулын орой", "Буурал хангайн буга", "Гүүн өнгөтэй зээрд", "Гурван цастай богд", "Дөрвөлжин их Алтай", "Долоон уулын даваа", "Зах жаргалантын эхэнд", "Огторгуйн долоон бурхан" зэрэг дуунууд байна.  Ааваасаа өвлөж авсан дуунуудаас 20-иод уртын дууг дуулж байгаа гэдэг утгаараа өв тээгч, бас өвлүүлэгч болж байгаа.

-Таны дуулж байгаа дуунууд голдуу ямар сэдвийн хүрээнд байдаг вэ?
-Урианхай ардын уртын дуу болохоор голдуу аав ээжийгээ, Алтай хангайгаа магтсан, өөрсдийн өв соёл, заншлыг уламжилсан дуунууд байдаг. Бэр авахад дуулах дуу, охиноо мордуулахад дуулдаг дуу, найрлахдаа хамгийн эхэнд нь дуулдаг найрын дуу гэх мэт утга агуулгатай дуунууд байна. Эдгээр дуунуудаас өвлөн дуулж байгаа. Сүүлийн жилүүдэд залуучууд ч ихээр сонирхож дуулдаг болсон.

-Аав, ээж маань дуу дуулдаг байсан гэж дээр хэллээ. Тэд уртын дууг хэнээс өвлөж авсан бол?
-Миний аавыг Баасанжавын Нүрзэд, ээжийг маань Дархижавын Отгон гэдэг. Аав маань эдгээр уртын дуунуудыг өөрийнхөө ээжээс өвлөж авсан гэж надад хэлсэн. Аав нягтлан бодогч мэргэжилтэй хүн байсан. Өндөр насны тэтгэвэрт гарсныхаа дараа надад 60 дууг бичиж үлдээсэн.

-Та эдгээр дуунуудыг хүүхэд залуучуудад зааж байна уу?
-Сүүлийн үед залуучууд уртын дуу сонирхож байгаа. Одоогоор 10-аад хүнд өвлүүлж байна.

-Урианхай түмний уртын дууны бусад уртын дуунаас ялгарах онцлог байдаг уу?
-Баян-Өлгий аймгийн хувьд ярихад, үг нь адилхан мөртлөө ая нь нутаг бүрд ялгаатай байдаг. Алтанцөгц сумын уртын дуу дуулдаг хүмүүсийн ая нэг өөр, Алтай, Буянт, Булганых бас өөр өөр байх жишээтэй.  

-Аав маань 60-аад дууг бичиж үлдээсэн. Түүнээс 20-иод дууг дуулж явна гэж дээр хэлж байна. Эдгээр соёлын өвийг цаашид олон түмэнд хүргэх, өвлүүлэн үлдээх чиглэлээр хийхээр төлөвлөж байгаа ажил байна уу?

-Аавынхаа бичиж үлдээсэн дуунуудыг эмхэтгэл болгож хэвлүүлээд иргэдэд тараая гэж бодож байгаа. Манай нутагт уртын дуу дуулдаг надаас ч илүү настай хүмүүс байгаа. Тэр хүмүүстэй хамтран дуулж дууны цомог болгон гаргах төлөвлөгөө бас байна.
-Ярилцлага өгсөнд баярлалаа.скачать dle 12.0