Ерөнхийлөгчид "зориулсан" ээлжит бус чуулган
УИХ-ын ээлжит чуулган өнөөдөр /2019.03.18/ нээлтээ хийнэ. Энэ удаагийн ээлжит бус чуулганаар зохицуулалт, өөрчлөлт хүлээсэн хэд хэдэн хуулийн төсөл болон томилгоо бий. Тухайлбал, Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын зүгээс санал болгосон хууль хүчний зарим байгууллагын даргыг өөрчлөх тухай асуудал багтсан. Түүний хувьд АТГ-ын удирдлагуудыг солих хүсэлтэй байгаагаа удаа дараа илэрхийлж, орны хүний нэрийг оруулж ирсэн нь ээлжит бус чуулганы гол сэдэв байх болов уу.
ЕРӨНХИЙЛӨГЧ Х.БАТТУЛГА:
ЖИЛИЙН ОРЛОГО НЬ 1,5 ТЭРБУМ ТӨГРӨГӨӨР БАГА БОЛ 90 ХУВИА БУЦААН АВНА
Намрын чуулганаар хүлээгдэж, хэлэлцэгдэхгүй хойшилсоор ээлжит бус чуулганаар хэлэлцэхээр төлөвлөгдсөн эхний хууль бол Татварын ерөнхий хуулийн нэмэлт өөрчлөлт. Уг хуулийн өөрчлөлтийн хүрээнд Аж ахуйн нэгжийн болон Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийг шинэчлэх юм. Татварын багц хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн төслийг өнгөрсөн оны тавдугаар сарын 25-нд Засгийн газраас УИХ-д өргөн барьсан. Үүнээс хойш улсын хэмжээнд 39 удаа хэлэлцүүлэг өрнүүлсэн бөгөөд нийт 4790 хүн оролцсоноос 5423 санал ирүүлсэн байна.
Татварын багц хуулийн шинэчлэлийн хүрээнд 29 хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулж, 45 дүрэм журмыг батлах юм. Ажлын хэсгийнхний зүгээс бизнесийн орчныг ээлтэй болгох, хөрөнгө оруулалт, ажил эрхлэлтийг дэмжих, татварын бааз суурийг өргөтгөх, татвараас зайлсхийхийн эсрэг олон улсын зарчмуудыг нэвтрүүлэх, хууль тогтоомжийг энгийн ойлгомжтой болгоход анхаарч ажилласнаа онцолж буй. Улсын хэмжээнд татвар төлөгч 191 мянган аж ахуйн нэгж байгаагаас 95.9 хувийг бичил, жижиг аж ахуйн нэгж эзэлдэг байна. Татварын багц хуулийн шинэчлэлийн хүрээнд эдгээр аж ахуйн нэгжийн хөрөнгө оруулалт, бизнесийн орчныг дэмжих аж. Тодруулбал, жилийн борлуулалтын орлого нь 1.5 тэрбум төгрөгөөс бага бол төсөвт төлсөн татварын 90 хувийг буцаан авдаг болох. Мөн илүү төлсөн татварыг буцаан олгодог болох зохицуулалтыг багтаажээ. Одоогийн хүчин төгөлдөр үйлчилж буй хуулиар илүү төлсөн татварыг өөр төрлийн, эсхүл ирээдүйд төлөх татварт суутгадаг байдлыг нэмэлт өөрчлөлтийн хүрээнд шинэчлэх юм. Мөн одоо үйлчилж байгаа хуульд байгаа боловч зарчмын хувьд өөрчлөх шаардлагатай зохицуулалтуудыг шинэчилсэн найруулгын төсөлд багтаасан байна. Үүнд, татварын тайлангийн алдааг урьдчилан илрүүлж, татвар төлөгчид туслах үйл ажиллагааг нарийвчлан журамлах, үнэ шилжилтийн зарчмыг олон улсын стандартад нийцүүлж хуульчлах. Татварын албаны хяналт шалгалтыг зөвхөн эрсдэлд үндэслэн хийх, татварын өр төлөх хугацааны хөнгөлөлтийг сунгах, татварын албаны өр хураах ажиллагааны гүйцэтгэлийн эрх мэдлийг өөрчлөх зэрэг зохицуулалтыг хийхээр төслийг бэлэн болгоод байна. Татварын өр төлөх хугацаа хоёр сар байгааг 24 сар болгон сунгах, илүү төлсөн татварыг нэн тэргүүнд буцаан олгох, татварын албаны өр барагдуулах, хууль ёсны татвар хураах эрхийг нэмэгдүүлэх, эрсдэлтэй өрийг түрүүлж хураах, эрсдэлгүй татвар төлөгчийг хянаж шалгахгүй байх, залилангийн шинжтэй үйлдэлд татварын хөөн хэлэлцэх хугацаа хамаагүй байхаар зохицуулалт хийх юм. Мөн жилийн борлуулалт 50 сая төгрөгөөс доош аж ахуйн нэгжүүд өөрийн хүсэлтээр жилд нэг удаа тайлан гаргаж, нийт орлогын нэг хувиар татвар төлөх боломж олгоно. Харин жилийн борлуулалт гурван тэрбум төгрөгөөс дээш бол жилд дөрвөн удаа, доош бол хоёр удаа тайлагнадаг болохоор шинэ төслийг боловсруулжээ.
Татварын багц хуулийн хүрээнд Аж ахуйн нэгжийн болон Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийг шинэчилнэ. Үүнд Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн төсөлд гадагшаа шилжүүлэх орлогоос суутгадаг 20 хувийг 15 хувь болгож бууруулах, гадаадын хөрөнгө оруулагчдын ногдол ашгийн орлогод 20 хувийн татвар суутгадаг байсныг тав болгох, банкны зээлээр эх үүсвэрээ бүрдүүлсэн тохиолдолд суутгадаг 10 хувийн татварыг тав болгох. X тайлантай аж ахуйн нэгжүүд улиралд 60 мянган төгрөгийн татварыг тогтмол төлөх. Татвар ногдох орлогоос хасагдах хүүгийн зардлын шинэ дүрмийг нэвтрүүлэх болон давхар татварын гэрээтэй эсэхээс үл хамааран гадаад улсад төлсөн татварыг хасч тооцох юм байна. Харин Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн төсөлд нэг шатлалтай, 10 хувийн татвар төлөх, оршин суугч этгээдийн татвар 20-иос 15 хувь болж буурахаас гадна хүүгийн орлого нь 10 хувь болох. Жилийн борлуулалт 50 сая төгрөгөөс бага бол орлогын нэг хувиар татвар төлж, жилд нэг удаа хялбаршуулсан тайлан гаргадаг болох, орон сууцны татварын хөнгөлөлтийг гурван сая байсныг зургаан сая төгрөг болгох, ипотекийн зээлийн хүү, хөнгөлөлттэй зээлийн хүүгийн төлбөрийн зөрүүтэй тэнцэх татварын хөнгөлөлт үзүүлэх. Илүү төлсөн татварыг буцаан олгодог болох, бусад үндсэн хөрөнгийн НӨАТ-ыг таван жилд хасах, Зөрчлийн хуулиас хариуцлагын заалтыг авч Татварын ерөнхий хуулиар зохицуулан хууль хоорондын давхардлыг арилгах, Татварын улсын байцаагчийн буруугаас татвар төлөгч хохирсон бол төрийн албанд 10 жилийн хугацаанд эргэж ажиллахгүй байх хариуцлага хүлээлгэх заалтыг нэмэлт өөрчлөлтийн төсөлд багтаагаад байна.
ТЕНДЕРИЙН ЧЕНЖҮҮДИЙГ “АЖИЛ”-ГҮЙ БОЛГОНО
Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил үйлчилгээ худалдан авах тухай буюу Тендерийн хуулийн өөрчлөлтийг ээлжит бус чуулганаар хэлэлцэнэ. Энэхүү хуулийг цаг алдалгүй буюу бүтээн байгуулалтын ажил эхлэхээс өмнө хэлэлцэн батлах шаардлагатай байгаа учраас ийнхүү оруулж ирээд байна. Хуулийн ажлын хэсгийн ахлагчаар УИХ-ын гишүүн Д.Оюунхорол ажиллаж байгаа бөгөөд Засгийн газраас нэмэлт өөрчлөлтийн төслийг дэмжээд буй. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил үйлчилгээ худалдан авах тухай хуульд нийт 23 удаа нэмэлт, өөрчлөлт оруулж байсан бөгөөд энэ удаад 24 дэх нь болж буй. Хуулийг өөрчлөх гол шаардлага нь тендерийн шалгаруулалтад авлига, хээл хахууль, албан тушаалаа урвуулан ашиглах, ашиг сонирхлын зөрчил үүсгэх, тэгш эрхтэйгээр өрсөлдөх боломжийг хязгаарласан. Чанаргүй бараа, ажил, үйлчилгээг дэмжих нөхцөлийг таслан зогсоохын тулд хуульд өөрчлөлт оруулахаар болсон. Үүний тод жишээ нь Тендер зохион байгуулах, үнэлгээний комиссын үнэлгээ, тендерт ялагдсан компани нь шүүхдэж, төрийн худалдан авах ажиллагааг гацаадаг байдал нийтлэг үзэгдэл болсон. Жишээ нь, зөвхөн 2018 онд л гэхэд төрийн худалдан авах ажиллагааны 30 хувийн санхүүжилтийг олгож, үлдсэн 70 хувь нь буцаагдсан байдаг. Тиймээс хэрэв тендерт оролцсон компани маргаан үүсгэхээр бол тендерийн үнэлгээний нэг хувьтай тэнцэх хэмжээний мөнгийг байршуулах зэрэг хариуцлагын асуудлыг нэмэлт, өөрчлөлтийн төсөлд тусгажээ. Тендерт оролцогч талуудын зүгээс уг хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн хүрээнд Худалдан авах ажиллагааны газрыг эргэн сэргээх зайлшгүй шаардлага байгааг онцолж буй. Өөрөөр хэлбэл, яам, агентлагууд бодлого гаргах биш тендер зохион байгуулах ажилд ихэнх цагаа зарцуулдаг болсон учраас дээрх агентлагийг сэргээн ажиллуулахыг хүсч байгаа юм. Хуульд оруулах гол өөрчлөлтийн талаар Үндэсний аж үйлдвэрийн ажлын албаны дарга А.Энхцэцэг “Дотооддоо үйлдвэрлэсэн аж ахуйн нэгжийн бараа, бүтээгдэхүүнийг импортоор авахыг хориглох заалт байдаг. Энэ заалтыг хэрэгжүүлэхийн тулд худалдан авалт хийхдээ импорт, дотоодын бүтээгдэхүүнийг нэгтгэсэн зохицуулалтаар явж ирснийг салгаж байгаа. Өөрөөр хэлбэл, дотоодын, импортын гэдэг асуудлыг тусад нь гаргана. Чанар, стандартын шаардлага хангасан барааны жагсаалт болох 185 нэр төрлийн барааг Засгийн газраас удахгүй батлуулах гэж байна. Үүнийг баталбал Тендерийн хуулийн ерөнхий гэрээний дагуу нэг болон түүнээс дээш гурван жил хүртэлх хугацаанд бараа бүтээгдэхүүн худалдан авч болно гэдэг заалт хэрэгжих боломж бүрдэх юм. Энэ нь ажлын байр тогтвортой хадгалах, дотоодын бүтээгдэхүүний чанарыг дээшлүүлэх, дотоодын компаниуд төрийн худалдан авалтад оролцох боломжууд нэмэгдэх боломжтой” хэмээн тодотгосон. Уг хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулснаар тендерийн ченжүүд “ажил”-гүй болох нь гэсэн хүлээлт байгаа юм.
АЛТНЫ ТАТВАРЫГ 2,5 ХУВИАР ТОГТООНО
Нийгэмд хүлээлт үүссэн дараагийн хууль бол Ашигт малтмалын тухай хуулийн нэмэлт өөрчлөлт. Энэ хуулийн үйлчлэх хугацаа энэ оны эхний сард дуусгавар болчхоод байгаа юм. Тодруулбал, тусгай зөвшөөрөлтэйгөөр алт олборлож буй аж ахуйн нэгжүүд ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрт 2.5 хувийн татвар төлдөг. УИХ 2014 онд Ашигт малтмалын тухай хуульд өөрчлөлт оруулж 2019 оны нэгдүгээр сарын 1-н хүртэл алтны татварыг 2.5 хувиар тооцохоор баталсан юм. Ийнхүү хуулийн үйлчлэл хүчингүй болсон учраас нэмэлт өөрчлөлтийн төслийг цаг алдалгүй батлах шаардлага зүй ёсоор үүсээд буй. Харин хуулийн хугацаа дууссанаар алтны тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчид, бичил уурхайгаар ашигт малтмал олборлож буй хоршоо, нөхөрлөл, тэдгээрээс ашигт малтмал худалдан авч экспортолсон, худалдсан этгээд болон зөвшөөрөлгүй баяжуулах, боловсруулах үйлдвэрүүд ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийг төлөхгүй. Холбогдох байгууллагуудад тайлан, мэдээ өгөхгүй байх. Алт олборлогч болон худалдан авагч хуулийн этгээдүүд алтыг хууль бусаар хил давуулан худалдах. Нуух, хадгалах, татвараас зайлсхийх зорилгоор арилжааны банкинд тодорхой бус хугацаагаар барьцаалах зэрэг шударга бус, далд үйл ажиллагаа бий болох нөхцөл үүсээд буйг албаныхан хэлж буй. Засгийн газраас уг хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн төслийг УИХ-д өргөн барьсан бөгөөд үүгээр алтны 2.5 хувийн татварыг цаашид үргэлжлүүлэхээр оруулж ирсэн. Гэвч эрх баригч намынхны зүгээс алтны татварын хувь хэмжээг нэмэгдүүлэх хүсэлтийг цөөнгүй гишүүн илэрхийлээд байгаа юм. Ямартай ч өнгөрсөн оны арванхоёрдугаар сард Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдаанаар уг хуулийн төслийг хэлэлцээд дэмжсэн билээ. Үүнээс хойш уг хуулийн төслийн хэлэлцүүлгийг хэд хэдэн удаа хойшлуулсан бөгөөд хамгийн сүүлд буюу өнгөрсөн нэгдүгээр сарын 24-нд УИХ-ын нэгдсэн чуулганаар хэлэлцүүлэх байсан ч Засгийн газрын зүгээс энэхүү хуулийн төслийг хэлэлцэхийг хойшлуулах санал гаргаснаар санал хураалт явуулж хойшлуулах шийдвэр гаргасан билээ. Харин одоо ийнхүү ээлжит бус чуулганаар уг хуулийг хэлэлцсэнээр алтын татварын хувь хэмжээг тодорхой болгох юм. Харин хуульд оруулах бусад өөрчлөлтийн тухайд ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч иргэн, аж ахуйн нэгжүүд уурхайгаас олборлож худалдсан эсхүл ашигласан бүх төрлийн бүтээгдэхүүний борлуулалтын үнэлгээнээс улсын төсөвт ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөр /АМНАТ/ төлдөг. Харин бичил уурхайгаас ашигт малтмал олборлож буй хоршоо, нөхөрлөл, тэдгээрээс ашигт малтмал худалдан авч экспортолсон, худалдсан байгууллагууд АМНАТ төлдөггүй. Тиймээс хувь хүн, бичил уурхай, баяжуулах, боловсруулах үйлдвэр эрхлэгчдийг АМНАТ төлдөг байхаар хуулийн төсөлд тусгаад байгаа юм.
Ш.ЧИМЭГ
ЕРӨНХИЙЛӨГЧ Х.БАТТУЛГА:
- АТГ-ын даргад ҮАБЗ-ийн ажлын албаны дарга Д.Даваа-Очир
- АТГ-ын дэд даргад ШШГЕГ-ын дэд дарга асан, хурандаа Ж.Батсайхан
- ЗХЖШ-ын даргад А.Ганбатыг нарыг тус тус нэр дэвшүүлээд байгаа юм. дэвшүүлээд буй.
ЖИЛИЙН ОРЛОГО НЬ 1,5 ТЭРБУМ ТӨГРӨГӨӨР БАГА БОЛ 90 ХУВИА БУЦААН АВНА
Намрын чуулганаар хүлээгдэж, хэлэлцэгдэхгүй хойшилсоор ээлжит бус чуулганаар хэлэлцэхээр төлөвлөгдсөн эхний хууль бол Татварын ерөнхий хуулийн нэмэлт өөрчлөлт. Уг хуулийн өөрчлөлтийн хүрээнд Аж ахуйн нэгжийн болон Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийг шинэчлэх юм. Татварын багц хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн төслийг өнгөрсөн оны тавдугаар сарын 25-нд Засгийн газраас УИХ-д өргөн барьсан. Үүнээс хойш улсын хэмжээнд 39 удаа хэлэлцүүлэг өрнүүлсэн бөгөөд нийт 4790 хүн оролцсоноос 5423 санал ирүүлсэн байна.
Татварын багц хуулийн шинэчлэлийн хүрээнд 29 хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулж, 45 дүрэм журмыг батлах юм. Ажлын хэсгийнхний зүгээс бизнесийн орчныг ээлтэй болгох, хөрөнгө оруулалт, ажил эрхлэлтийг дэмжих, татварын бааз суурийг өргөтгөх, татвараас зайлсхийхийн эсрэг олон улсын зарчмуудыг нэвтрүүлэх, хууль тогтоомжийг энгийн ойлгомжтой болгоход анхаарч ажилласнаа онцолж буй. Улсын хэмжээнд татвар төлөгч 191 мянган аж ахуйн нэгж байгаагаас 95.9 хувийг бичил, жижиг аж ахуйн нэгж эзэлдэг байна. Татварын багц хуулийн шинэчлэлийн хүрээнд эдгээр аж ахуйн нэгжийн хөрөнгө оруулалт, бизнесийн орчныг дэмжих аж. Тодруулбал, жилийн борлуулалтын орлого нь 1.5 тэрбум төгрөгөөс бага бол төсөвт төлсөн татварын 90 хувийг буцаан авдаг болох. Мөн илүү төлсөн татварыг буцаан олгодог болох зохицуулалтыг багтаажээ. Одоогийн хүчин төгөлдөр үйлчилж буй хуулиар илүү төлсөн татварыг өөр төрлийн, эсхүл ирээдүйд төлөх татварт суутгадаг байдлыг нэмэлт өөрчлөлтийн хүрээнд шинэчлэх юм. Мөн одоо үйлчилж байгаа хуульд байгаа боловч зарчмын хувьд өөрчлөх шаардлагатай зохицуулалтуудыг шинэчилсэн найруулгын төсөлд багтаасан байна. Үүнд, татварын тайлангийн алдааг урьдчилан илрүүлж, татвар төлөгчид туслах үйл ажиллагааг нарийвчлан журамлах, үнэ шилжилтийн зарчмыг олон улсын стандартад нийцүүлж хуульчлах. Татварын албаны хяналт шалгалтыг зөвхөн эрсдэлд үндэслэн хийх, татварын өр төлөх хугацааны хөнгөлөлтийг сунгах, татварын албаны өр хураах ажиллагааны гүйцэтгэлийн эрх мэдлийг өөрчлөх зэрэг зохицуулалтыг хийхээр төслийг бэлэн болгоод байна. Татварын өр төлөх хугацаа хоёр сар байгааг 24 сар болгон сунгах, илүү төлсөн татварыг нэн тэргүүнд буцаан олгох, татварын албаны өр барагдуулах, хууль ёсны татвар хураах эрхийг нэмэгдүүлэх, эрсдэлтэй өрийг түрүүлж хураах, эрсдэлгүй татвар төлөгчийг хянаж шалгахгүй байх, залилангийн шинжтэй үйлдэлд татварын хөөн хэлэлцэх хугацаа хамаагүй байхаар зохицуулалт хийх юм. Мөн жилийн борлуулалт 50 сая төгрөгөөс доош аж ахуйн нэгжүүд өөрийн хүсэлтээр жилд нэг удаа тайлан гаргаж, нийт орлогын нэг хувиар татвар төлөх боломж олгоно. Харин жилийн борлуулалт гурван тэрбум төгрөгөөс дээш бол жилд дөрвөн удаа, доош бол хоёр удаа тайлагнадаг болохоор шинэ төслийг боловсруулжээ.
Татварын багц хуулийн хүрээнд Аж ахуйн нэгжийн болон Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийг шинэчилнэ. Үүнд Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн төсөлд гадагшаа шилжүүлэх орлогоос суутгадаг 20 хувийг 15 хувь болгож бууруулах, гадаадын хөрөнгө оруулагчдын ногдол ашгийн орлогод 20 хувийн татвар суутгадаг байсныг тав болгох, банкны зээлээр эх үүсвэрээ бүрдүүлсэн тохиолдолд суутгадаг 10 хувийн татварыг тав болгох. X тайлантай аж ахуйн нэгжүүд улиралд 60 мянган төгрөгийн татварыг тогтмол төлөх. Татвар ногдох орлогоос хасагдах хүүгийн зардлын шинэ дүрмийг нэвтрүүлэх болон давхар татварын гэрээтэй эсэхээс үл хамааран гадаад улсад төлсөн татварыг хасч тооцох юм байна. Харин Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн төсөлд нэг шатлалтай, 10 хувийн татвар төлөх, оршин суугч этгээдийн татвар 20-иос 15 хувь болж буурахаас гадна хүүгийн орлого нь 10 хувь болох. Жилийн борлуулалт 50 сая төгрөгөөс бага бол орлогын нэг хувиар татвар төлж, жилд нэг удаа хялбаршуулсан тайлан гаргадаг болох, орон сууцны татварын хөнгөлөлтийг гурван сая байсныг зургаан сая төгрөг болгох, ипотекийн зээлийн хүү, хөнгөлөлттэй зээлийн хүүгийн төлбөрийн зөрүүтэй тэнцэх татварын хөнгөлөлт үзүүлэх. Илүү төлсөн татварыг буцаан олгодог болох, бусад үндсэн хөрөнгийн НӨАТ-ыг таван жилд хасах, Зөрчлийн хуулиас хариуцлагын заалтыг авч Татварын ерөнхий хуулиар зохицуулан хууль хоорондын давхардлыг арилгах, Татварын улсын байцаагчийн буруугаас татвар төлөгч хохирсон бол төрийн албанд 10 жилийн хугацаанд эргэж ажиллахгүй байх хариуцлага хүлээлгэх заалтыг нэмэлт өөрчлөлтийн төсөлд багтаагаад байна.
ТЕНДЕРИЙН ЧЕНЖҮҮДИЙГ “АЖИЛ”-ГҮЙ БОЛГОНО
Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил үйлчилгээ худалдан авах тухай буюу Тендерийн хуулийн өөрчлөлтийг ээлжит бус чуулганаар хэлэлцэнэ. Энэхүү хуулийг цаг алдалгүй буюу бүтээн байгуулалтын ажил эхлэхээс өмнө хэлэлцэн батлах шаардлагатай байгаа учраас ийнхүү оруулж ирээд байна. Хуулийн ажлын хэсгийн ахлагчаар УИХ-ын гишүүн Д.Оюунхорол ажиллаж байгаа бөгөөд Засгийн газраас нэмэлт өөрчлөлтийн төслийг дэмжээд буй. Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил үйлчилгээ худалдан авах тухай хуульд нийт 23 удаа нэмэлт, өөрчлөлт оруулж байсан бөгөөд энэ удаад 24 дэх нь болж буй. Хуулийг өөрчлөх гол шаардлага нь тендерийн шалгаруулалтад авлига, хээл хахууль, албан тушаалаа урвуулан ашиглах, ашиг сонирхлын зөрчил үүсгэх, тэгш эрхтэйгээр өрсөлдөх боломжийг хязгаарласан. Чанаргүй бараа, ажил, үйлчилгээг дэмжих нөхцөлийг таслан зогсоохын тулд хуульд өөрчлөлт оруулахаар болсон. Үүний тод жишээ нь Тендер зохион байгуулах, үнэлгээний комиссын үнэлгээ, тендерт ялагдсан компани нь шүүхдэж, төрийн худалдан авах ажиллагааг гацаадаг байдал нийтлэг үзэгдэл болсон. Жишээ нь, зөвхөн 2018 онд л гэхэд төрийн худалдан авах ажиллагааны 30 хувийн санхүүжилтийг олгож, үлдсэн 70 хувь нь буцаагдсан байдаг. Тиймээс хэрэв тендерт оролцсон компани маргаан үүсгэхээр бол тендерийн үнэлгээний нэг хувьтай тэнцэх хэмжээний мөнгийг байршуулах зэрэг хариуцлагын асуудлыг нэмэлт, өөрчлөлтийн төсөлд тусгажээ. Тендерт оролцогч талуудын зүгээс уг хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн хүрээнд Худалдан авах ажиллагааны газрыг эргэн сэргээх зайлшгүй шаардлага байгааг онцолж буй. Өөрөөр хэлбэл, яам, агентлагууд бодлого гаргах биш тендер зохион байгуулах ажилд ихэнх цагаа зарцуулдаг болсон учраас дээрх агентлагийг сэргээн ажиллуулахыг хүсч байгаа юм. Хуульд оруулах гол өөрчлөлтийн талаар Үндэсний аж үйлдвэрийн ажлын албаны дарга А.Энхцэцэг “Дотооддоо үйлдвэрлэсэн аж ахуйн нэгжийн бараа, бүтээгдэхүүнийг импортоор авахыг хориглох заалт байдаг. Энэ заалтыг хэрэгжүүлэхийн тулд худалдан авалт хийхдээ импорт, дотоодын бүтээгдэхүүнийг нэгтгэсэн зохицуулалтаар явж ирснийг салгаж байгаа. Өөрөөр хэлбэл, дотоодын, импортын гэдэг асуудлыг тусад нь гаргана. Чанар, стандартын шаардлага хангасан барааны жагсаалт болох 185 нэр төрлийн барааг Засгийн газраас удахгүй батлуулах гэж байна. Үүнийг баталбал Тендерийн хуулийн ерөнхий гэрээний дагуу нэг болон түүнээс дээш гурван жил хүртэлх хугацаанд бараа бүтээгдэхүүн худалдан авч болно гэдэг заалт хэрэгжих боломж бүрдэх юм. Энэ нь ажлын байр тогтвортой хадгалах, дотоодын бүтээгдэхүүний чанарыг дээшлүүлэх, дотоодын компаниуд төрийн худалдан авалтад оролцох боломжууд нэмэгдэх боломжтой” хэмээн тодотгосон. Уг хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулснаар тендерийн ченжүүд “ажил”-гүй болох нь гэсэн хүлээлт байгаа юм.
АЛТНЫ ТАТВАРЫГ 2,5 ХУВИАР ТОГТООНО
Нийгэмд хүлээлт үүссэн дараагийн хууль бол Ашигт малтмалын тухай хуулийн нэмэлт өөрчлөлт. Энэ хуулийн үйлчлэх хугацаа энэ оны эхний сард дуусгавар болчхоод байгаа юм. Тодруулбал, тусгай зөвшөөрөлтэйгөөр алт олборлож буй аж ахуйн нэгжүүд ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрт 2.5 хувийн татвар төлдөг. УИХ 2014 онд Ашигт малтмалын тухай хуульд өөрчлөлт оруулж 2019 оны нэгдүгээр сарын 1-н хүртэл алтны татварыг 2.5 хувиар тооцохоор баталсан юм. Ийнхүү хуулийн үйлчлэл хүчингүй болсон учраас нэмэлт өөрчлөлтийн төслийг цаг алдалгүй батлах шаардлага зүй ёсоор үүсээд буй. Харин хуулийн хугацаа дууссанаар алтны тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчид, бичил уурхайгаар ашигт малтмал олборлож буй хоршоо, нөхөрлөл, тэдгээрээс ашигт малтмал худалдан авч экспортолсон, худалдсан этгээд болон зөвшөөрөлгүй баяжуулах, боловсруулах үйлдвэрүүд ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийг төлөхгүй. Холбогдох байгууллагуудад тайлан, мэдээ өгөхгүй байх. Алт олборлогч болон худалдан авагч хуулийн этгээдүүд алтыг хууль бусаар хил давуулан худалдах. Нуух, хадгалах, татвараас зайлсхийх зорилгоор арилжааны банкинд тодорхой бус хугацаагаар барьцаалах зэрэг шударга бус, далд үйл ажиллагаа бий болох нөхцөл үүсээд буйг албаныхан хэлж буй. Засгийн газраас уг хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн төслийг УИХ-д өргөн барьсан бөгөөд үүгээр алтны 2.5 хувийн татварыг цаашид үргэлжлүүлэхээр оруулж ирсэн. Гэвч эрх баригч намынхны зүгээс алтны татварын хувь хэмжээг нэмэгдүүлэх хүсэлтийг цөөнгүй гишүүн илэрхийлээд байгаа юм. Ямартай ч өнгөрсөн оны арванхоёрдугаар сард Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдаанаар уг хуулийн төслийг хэлэлцээд дэмжсэн билээ. Үүнээс хойш уг хуулийн төслийн хэлэлцүүлгийг хэд хэдэн удаа хойшлуулсан бөгөөд хамгийн сүүлд буюу өнгөрсөн нэгдүгээр сарын 24-нд УИХ-ын нэгдсэн чуулганаар хэлэлцүүлэх байсан ч Засгийн газрын зүгээс энэхүү хуулийн төслийг хэлэлцэхийг хойшлуулах санал гаргаснаар санал хураалт явуулж хойшлуулах шийдвэр гаргасан билээ. Харин одоо ийнхүү ээлжит бус чуулганаар уг хуулийг хэлэлцсэнээр алтын татварын хувь хэмжээг тодорхой болгох юм. Харин хуульд оруулах бусад өөрчлөлтийн тухайд ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч иргэн, аж ахуйн нэгжүүд уурхайгаас олборлож худалдсан эсхүл ашигласан бүх төрлийн бүтээгдэхүүний борлуулалтын үнэлгээнээс улсын төсөвт ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөр /АМНАТ/ төлдөг. Харин бичил уурхайгаас ашигт малтмал олборлож буй хоршоо, нөхөрлөл, тэдгээрээс ашигт малтмал худалдан авч экспортолсон, худалдсан байгууллагууд АМНАТ төлдөггүй. Тиймээс хувь хүн, бичил уурхай, баяжуулах, боловсруулах үйлдвэр эрхлэгчдийг АМНАТ төлдөг байхаар хуулийн төсөлд тусгаад байгаа юм.
Ш.ЧИМЭГ
Сурталчилгаа
ЕБС-ийн 2024-2025 оны хичээлийн жилийн бүтэц, улирлын амралтын хуваарь
19/11/2024, 10:48
"Чингис хаан" сэдэвт олон улсын үзэсгэлэнг Чехийн үндэсний музейд дэлгэнэ
19/11/2024, 10:47
Хог шатааж эрчим хүч үйлдвэрлэх хоёр үйлдвэрийн тендерийг ирэх сард зарлана
19/11/2024, 10:45
Кибер аюулгүй байдлын түвшинг тодорхойлох судалгаа хийж байна
19/11/2024, 10:42
С.Мөнхзул дэлхийн аварга болжээ
19/11/2024, 10:41
ӨВӨРХАНГАЙ: Гүюг хаан, Ромын папын захидал Хархорум музейд хадгалагдаж байна
9/11/2024, 09:41
Төсвийн тодотголыг ирэх сард багтаан өргөн мэдүүлнэ
9/11/2024, 09:37
Монгол Улсын 2025 оны төсвийн тухай хуулиудын төслийг батлав
9/11/2024, 09:35
Австралид 16-гаас доош насны хүүхдүүд нийгмийн сүлжээ ашиглахыг хориглоно
9/11/2024, 09:34
Зайсангийн хуучин гүүрийг энэ сарын 8-наас ирэх сарын 1-ний өдөр хүртэл түр хааж, бохирын шугамыг шилжүүлнэ
6/11/2024, 17:33
Д.Трамп сонгуульд ялснаа зарлалаа
6/11/2024, 17:31
Д.Алтанхуягийг УДБЭТ-ын захирлаар томилжээ
2/11/2024, 19:21
Их эзэн Чингис хааны хөшөөнд хүндэтгэл үзүүллээ
2/11/2024, 19:18
“Монгол бахархлын өдөр”-т зориулсан барилдаанд Улсын харцага Э.Даш түрүүлж, “Чингис хаан” цомыг хүртлээ
2/11/2024, 19:15
Баруун аймгийн автобуснууд Драгон төвөөс хөдөлнө
2/11/2024, 19:14
Хакухо аварга Шарга суманд эмнэлгийн тусгай тоноглолтой автомашин бэлэглэжээ
2/11/2024, 19:13
Бан Ги Мүн-д “Чингис хаан” тэргүүн зэргийн одон хүртээлээ
2/11/2024, 19:12
Г.Лувсанжамц: Үр дүнд суурилсан төсөв, салбар хоорондын уялдааг бий болгох хэрэгтэй
29/10/2024, 11:16
Л.Оюун-Эрдэнэ Х.Баттулгыг “…Шуналын гутамшигт үлгэрлэл” гэв
29/10/2024, 11:15
Засгийн газрын Хяналт хэрэгжүүлэх газрын даргаар Ч.Өнөрбаярыг томилжээ
29/10/2024, 11:14
Ирэх дөрвөн жилд аймаг, сумдыг орон сууцжуулна
29/10/2024, 11:12
“Чингис хаан” одонгоор Бан Ги Мүн-ийг шагнах уу?!
29/10/2024, 11:11
Нийслэл 385 жилийн хугацаанд таван удаа нэрээ сольж байжээ
29/10/2024, 11:09
Бүгд Найрамдах Казахстан Улсын Ерөнхийлөгч Касым-Жомарт Кемелевич Токаев төрийн айлчлал хийж байна.
29/10/2024, 11:06
Дүрслэх урлагийн “Оны шилдэг бүтээл-2024” үзэгчдийн мэлмийд хүрлээ
24/10/2024, 16:04
Монголд Симфони найрал хөгжим үүсэж хөгжсөний 100 жилийн ой тохиож байна
24/10/2024, 16:00
Өвлийн дугуйгүй түгээлтийн машинуудад хариуцлага тооцно
24/10/2024, 15:57
Улаанбаатар дахь Америкийн төвийн 20 жилийн ой тохиолоо
24/10/2024, 15:55
"ТӨВ+100" оюутны тэтгэлэгт хөтөлбөр зарлалаа
24/10/2024, 11:28
Туркийн нийслэлд үйлдсэн террорист халдлагыг НҮБ-ын тэргүүн зэмлэн буруушаав
24/10/2024, 11:26
Г.Батхүү агсаны амь насаа алдсан Төрийн ордны газар
22/05/2019, 14:51
????? ????????? SpaceX ????????? ????? ??????? ?????
19/09/2018, 11:38
26/09/2018, 10:41
9/10/2018, 12:01
АНУ-ын шийдвэртэй холбоотойгоор алтны ханш буурч, нефтийн ханш өслөө
14/08/2019, 15:22
?.???????? ?????? ?????? ??????? ??????????? ???-?? ?????? ?????? ???????
21/09/2018, 13:45
Хэвлэл мэдээллийн салбарын гэрэл зурагчид үзэсгэлэнгээ нээв
25/03/2019, 09:25
"Монголыг чиглэсэн 100 мянган жуулчин агаарын тээврээс болж аяллаа цуцалдаг"
22/04/2019, 15:55
Гайхамшигт Антрактид Девен Строссын нүдээр
21/02/2019, 10:18
Эзэмшлийн газар дээрээ автомашин худалдаалж буй 15 ИААНБ-ын газар эзэмших эрхийг цуцаллаа
30/08/2019, 12:46
Бэлтгэл хошууч генерал Б.Баярмагнай: Медальон дурсгах нь цэргийн салбарт ихээхэн хөгжсөн соёл
15/03/2019, 12:37
.jpg)
???? ?????????? ?????
3/01/2019, 19:25
Гамшиг осол тохиолдсон үед Ард иргэдийн ирэх “Түр Цугаларах Талбай”-д
25/04/2019, 16:13
ЦАГИЙН САЛХИ СЭВЭЛЗҮҮЛСЭН "ЦАГИЙН ЗӨРҮҮ" ФОРУМ
17/04/2019, 12:19
Миний харсан Энэтхэгчүүд
13/03/2019, 09:42
“Хүний эрх, эрх чөлөө" шог зургийн үзэсгэлэнгийн нээлт боллоо
17/12/2019, 14:42
Монгол, Их Британи улсын далбаатай галт тэрэг аялалд гарав
19/02/2019, 15:55
Жүжигчин М.Макконахи Техассын их сургуулийн профессор болжээ
30/08/2019, 13:22
Хоккайдо: Монголын өсвөрийн гэрэл зурагчид тэргүүллээ
8/08/2019, 16:13
Уран уургач, бугуйлчдын тэмцээнээс....
27/02/2019, 17:25
АНУ-ын шийдвэртэй холбоотойгоор алтны ханш буурч, нефтийн ханш өслөө
14/08/2019, 15:22
Уран уургач, бугуйлчдын тэмцээнээс....
27/02/2019, 17:25
????? ????????? SpaceX ????????? ????? ??????? ?????
19/09/2018, 11:38
9/10/2018, 12:01
Миний харсан Энэтхэгчүүд
13/03/2019, 09:42
Үндэсний сэтгүүл зүй үүсэж хөгжсөний 106 жилийн ойн баярын өдөр
6/03/2019, 17:04
Жүжигчин М.Макконахи Техассын их сургуулийн профессор болжээ
30/08/2019, 13:22
Г.Батхүү агсаны амь насаа алдсан Төрийн ордны газар
22/05/2019, 14:51
Хэвлэл мэдээллийн салбарын гэрэл зурагчид үзэсгэлэнгээ нээв
25/03/2019, 09:25
“Хүний эрх, эрх чөлөө" шог зургийн үзэсгэлэнгийн нээлт боллоо
17/12/2019, 14:42
26/09/2018, 10:41
"Монголыг чиглэсэн 100 мянган жуулчин агаарын тээврээс болж аяллаа цуцалдаг"
22/04/2019, 15:55
???? ?????????? ?????
3/01/2019, 19:25
Уяачдад Монгол Улсын цол хүртээв
3/02/2019, 14:32
Гайхамшигт Антрактид Девен Строссын нүдээр
21/02/2019, 10:18
?.???????? ?????? ?????? ??????? ??????????? ???-?? ?????? ?????? ???????
21/09/2018, 13:45
Б.Баярсайхан: Байгууллагууд дэргэдээ цэцэрлэг байгуулахад төр хувьсах зардлыг нь даана
12/08/2019, 19:11
Эзэмшлийн газар дээрээ автомашин худалдаалж буй 15 ИААНБ-ын газар эзэмших эрхийг цуцаллаа
30/08/2019, 12:46
Өсвөрийн шатарчдын улсын аварга багаар Хэнтий аймаг шалгарлаа
6/03/2019, 11:03
ЦАГИЙН САЛХИ СЭВЭЛЗҮҮЛСЭН "ЦАГИЙН ЗӨРҮҮ" ФОРУМ
17/04/2019, 12:19
130 сэтгэгдэл