Ч.Дэлгэрцэцэг: Эхнэр жаргалтай бол амьдрал жаргалтай гэж үнэн үг шүү

11/03/2019, 14:37

Олон улсын эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах өдрийг тохиолдуулан монгол түмэндээ “хийлч Дээгий” хэмээн алдаршсан хатагтай Ч.Дэлгэрцэцэгийг iToim агентлаг зочны хоймортоо урьж ярилцлаа. Бидний сэдэв эмэгтэй хүн, түүний мөн чанарын тухай байлаа.
-Өнөөдөр олон улсын эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах өдөр. Таны хувьд энэ өдрийг хэрхэн тэмдэглэж өнгөрөөдөг вэ гэдгээс хоёулаа ярилцлагаа эхэлье?
-Үнэнийг хэлэхэд, миний хувьд өдөр бүр Мартын 8 шиг байдаг болохоор энэ өдөр тийм ч онцгой санагддаггүй. Тийм учраас онцгой баярлах тухай боддоггүй. Энэ жилийн хувьд найз нөхөд, ойр дотныхон, ээжтэйгээ тэмдэглэж өнгөрөөх байх. Аливаа зүйлийн үндэс, шалтгаан нь хүн өөрөө байдаг. Тухайн өдрийг хэрхэн өнгөрөөх нь хувь хүнээс шалтгаална. Ер нь эмэгтэй хүний амьдрал өдөр болгон Мартын 8 шиг байгаасай гэж хүсдэг.
-Таны бодлоор эмэгтэй хүн ямар байх ёстой вэ?
-Эмэгтэй хүн өөрийгөө хүндэлдэг байхаас гадна өөрийгөө маш сайн ойлгосон байх хэрэгтэй. Энэ бол миний бодол. Эмэгтэй хүн өөрийгөө юу хүсдэг, ямар байхаараа аз жаргалтай байдаг гэх мэт өөрийн дотоод мөн чанартайгаа ярилцаад өөрийгөө таньж мэдэх нь хамгийн чухал. Өөрийгөө хэн болохоо мэдсэний дараа бусадтай харилцахад хамгийн хялбар болдог. Харин юу хүсч байгаагаа ойлгоогүй, өөрийгөө таниагүй цагт бусад хүн таны хүсч буй зүйлийг өгнө гэж байхгүй. Зарим эмэгтэйчүүд өөртөө цензур тогтоож сураагүй юм шиг санагддаг. Эмэгтэй хүн өөртөө цензур тогтоодоггүй байдлаас нэг нь гомдсон, нөгөө нь ойлгохгүй нөхцөл үүсдэг. Бүх зүйлийг халаглан шүүмжилж суухаас илүү өөрийгөө өөрчлөх хэрэгтэй. Болж байгаа бүх үйл явдал эмэгтэй танд тааламжтай байх ёстой. Хэрвээ тааламжгүй байвал тухайн цаг үед нь зогсоож, анализ дүгнэлт хийгээрэй. “Эхнэр жаргалтай бол амьдрал жаргалтай” гэдэг үг байдаг. Энийг би үнэн гэж боддог. Тэгэхээр эмэгтэй хүн тааламжтай зүйлийг мэдэрч амьдарна гэдэг зөв амьдралын эхлэл юм.
-Гэрийн эзэгтэйгээс тухайн айл гэрийн уур амьсгал, нөхцөл байдал их шалтгаалдаг. Таны хувьд гэртээ ямар уур амьсгалыг бүрдүүлж, ямар байхыг хүсдэг вэ?
-Ер нь эмэгтэй хүн гэрээ барих ёсгүй байх. Энэ бол эр хүний ажил гэж боддог. Эр хүн ямар ч байсан гэр бариад өгөх ёстой. Харин түүний доторхи нь гэр байх уу, байшин байх уу гэдэг нь эмэгтэй хүнээс л шалтгаалдаг. Өөрөөр хэлбэл, гэр доторхи уур амьсгал эмэгтэй хүний мэдэх асуудал гэсэн үг. Харин миний хувьд гэр бүлийн хоёр тус тусын үүргээ мэдэрч, гүйцэтгэдэг байгаасай гэж хүсдэг. Эхнэр, нөхөр хоёр өөрсдийн үүргээ сайн мэддэг байх хэрэгтэй.
-Эмэгтэй хүнийг цэцэгтэй зүйрлэдэг. Тэгэхээр эмэгтэй хүний ид дэлгэрч, цоморлигоо дэлгэдэг хамгийн сайхан үе нь хэзээ юм бол. Та энэ талаар юу гэж боддог вэ?
-Эмэгтэй хүн бүх насандаа сайхан байж болно. Эмэгтэй хүн гэдэг мөнхийн дэлгэрч байх ёстой ургамал юм. Хааяа цоморлигоо хаах үе гарах л байх. Гэхдээ нас насныхаа онцлогийг гаргаж, хэн ч харсан сэтгэл татахуйц сайхан байж, эрх дураараа нисэх шувуу шиг байж болно.
-Үүний тулд эмэгтэй хүнд байх ёстой хамгийн гол шинж чанар гэвэл та юуг гэж хэлэх вэ?
-Эмэгтэй хүний хамгийн гол шинж чанар нь эмэгтэйлэг байхад юм. Хэн ч харсан хайрламаар байдлыг бий болгож чадна гэдэг магадгүй тухайн эмэгтэйн давуу тал байх. Эмэгтэй хүн эмэгтэйлэг байхаар хорвоо ертөнц уярдаг гэсэн. Эмэгтэй хүнийг мөнгө их олдог байхаас илүүтэй гоо сайхан байгаасай гэж хүсдэг. Нэгэн жишээ дурдахад, нэгэн эр хамгийн мундаг, хамгийн их мөнгө олдог, хамгийн их халамжилдаг гурван эмэгтэйгээс сонголтоо хийх болсон байна. Гэтэл тухайн эр хамгийн сайхан эмэгтэйг сонгосон гэдэг. Тэгэхээр эмэгтэй хүн амьдралд тийм ч их юм бодох хэрэггүй байгаа юм.

Эмэгтэй хүн амжилттай байхад юу чухал гэж боддог вэ?
-Эмэгтэй хүн өөртөө хатуу, аливаад тууштай байх ёстой. Ер нь бусдад зөөлөн байж, бусдаас олон зүйл нэхэж, хүсэхээ болих хэрэгтэй. Өөртөө хатуу байна гэдэг нь өөртөө зарчимтай байна гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл, ямар нэг зүйл бүтэлгүйтэхэд алдаа дутагдлыг өөрөөсөө хайх чадвартай байх ёстой юм. Ингэснээр бусдад гомдоллож, бусдаас өө хайхаа больчихдог. Миний хувьд сэтгэл санаагаа сайхан байлгадаг нууц гэвэл бусдад найдах, ямар нэг зүйлийг бусдаас хүлээх хүлээлтийг маш бага тавьдаг. Мэдээж тэр ингэчих, тэгчих байх гэж найдах үе байна. Гэхдээ миний найдаж байснаас өөр тохиолдолд яах вэ гэдэгт сэтгэл зүйгээ бэлддэг. Миний хүсэж байснаас асуудал өөрөөр эргэвэл би гомдохгүй, сэтгэл санааны хувьд таагүй нөхцөл үүсэхгүй байхаар бэлддэг юм.
-Таны өөрийнхөө буюу дүр эсгэхгүй, шударга байх нь таны имижийг бүрдүүлж, тантай хэн нэгэн масктай харьцах аргагүй болжээ гэж бодож байна?
-Хүн гэдэг өөрөө маш олон талст амьтан шүү дээ. Нэг өдөр уур уцаараа гаргаж, өөр нэг өдөр сайхан зан эсвэл хайраа гаргадаг. Нэг хүний дотор нэг хүн бус, маш олон хүн байдаг. Харин тухайн хүн аль талстаа ямар хүнд гаргахаас шалтгаалан нөгөө хүний талстыг татаж болох юм. Тухайлбал, би нэг хүн рүү зэвүүцээд байвал тухайн хүнээс адилхан зүйлийг өөртөө татна. Ер нь хүн болгонд муу, сайн тал байдаг. Тиймээс хэн нэгнээс муу талыг харахаас илүү сайн талыг харж, сайхан чанарыг нь мэдэрчих юмсан гэдэг сэтгэлгээгээр амьдардаг. Хуурамч дүр эсгэлгүйгээр өөрөөрөө байх нь надад илүү амар байдаг гэсэн үг. Бусдад сайхан сэтгэгдэл төрүүлэх, эсвэл имижээ хадгалах нь миний зорилго биш.
-Та нэгэн ярилцлагадаа “ээжгүйгээр өөрийгөө хэрхэн байхыг төсөөлдөггүй” хэмээн ярьж байсан. Тэгэхээр ээжийнхээ тухай ярихгүй юу?
-Миний ээж дөрвөн хүүхэдтэй. Би өрх толгойлсон ээжийн хүүхэд гэдгээ нуудаггүй. Энэ бол амьдралын нэг өгөгдөл л байсан. Би нийгэмд байр сууриа олж, өдий зэрэгтээ явж байгаа нь чинхүү хайраас үүдэлтэй. Хайр нь дийлж байгаа цагт амьдралын хатуу хөтүү бэрхшээл биш юмшиг гэж санагдсан. Өрх толгойлсон эх байсан ч хүүхдээ хайраар дүүрэн өсгөвөл сайн сайхан явж болдог гэдгийг өөрөөрөө харуулахыг хүсч өмнө жилийн энэ өдөр өрх толгойлсон 300 ээжид зориулж “Хайр” тоглолтоо хийж байсан. Би өөрийгөө ээжийнхээ оронд тавиад үзвэл яах байснаа хэлж мэдэхгүй байна. Гэхдээ эх хүний сэтгэлийн хат ямар агуу гэдгийг ээжээсээ мэдэрсэн. Гаднаа хүн инээж, ханиагаад явж болно. Гэхдээ хүний доторх сэтгэлийн хүч гэж байдаг. Тэгэхээр сэтгэлийн хаттай байх ёстой гэдгийг ээжээсээ илүү их мэдэрдэг.
-Та нарыг сайн хүн болгож, сайхан явуулахын тулд ээж тань юу гэж сургадаг байсан бэ?
-Хүүхдийнхээ төлөө тэгж их залбирдаг, үргэлж үр хүүхдээ сайн сайхан байгаасай гэж хүсдэг хүн эх хүнээс өөр хаана ч байхгүй байх. Хэдийгээр ээж маань миний хажууд байх нь цаг хугацаатай ч гэсэн ээж минь дэргэд байхад хамгаалагдсан юм шиг санагддаг. Миний ээж, намайг хамгаалдаг бурхан. Миний бодлоор хүмүүс бид ээжийгээ байгаа үед ачийг нь ямар агуу гэдгийг төдийлөн мэдэрдэггүй явдаг юм шиг. Тиймээс ээжийнхээ хажууд байх, ээжийнхээ ачийг хариулах нь хугацаатай гэдгийг санах хэрэгтэй гэж хэлмээр байна. Миний ээж “би хүнд муу санаж яваагүй. Үргэлж тусалж чадахгүй байлаа гэхэд дандаа сайн санаж, сэтгэлдээ ерөөж явсан” гэж хэлдэг дээ.
-Таныг хүмүүс нийгэмд байр сууриа олсон учраас магадгүй ээжийнхээ ачийг хариулж яваа гэж хардаг байх. Харин таны хувьд ээжийнхээ ачийг хариулахын тухайд юу хэлэх вэ?-Хүний ээж гэдэг хүүхдээсээ нэг их зүйлийг шаарддаггүй юм билээ. Гэхдээ хүн яах аргагүй насны намарт ирэх үе байдаг. Ээжийгээ чадалтай үед нь би жаахан хүүхэд байсан бол харин намайг чадалтай байхад ээж минь эргээд хүүхэд шиг болж байгаа юм. Ерөөсөө л өгөх авахын орчлон. Ижийнхээ бидэнд өгсөн хайрыг гүйцэхгүй ч хайрлах цаг олгож байгаад баярладаг. Миний ээж үр хүүхдүүдийнхээ хайр, энхрийллийг хүртэж амьдарч байгаа буянтай хүн. Ер нь ижий, аавыгаа баярлуулсан хүн өөрөө сайн сайхан явдаг юмшиг санагддаг.

-Таны хийл тоглож байгааг харахад зүрх сэтгэлийн гүнээс ямар нэг зүйлийг илэрхийлж байгаа юм шиг харагддаг. Тэгэхээр танд хийл тоглоход ямар байдаг вэ. Юу мэдрэгддэг вэ?
-Үгээр илэрхийлэх боломжгүй мэдрэмжийг хийлээр илэрхийлэх боломжтой байдаг. Зарим үед маш их зүйлийг хүсч, тачааддаг, янз бүрийн зүйл сэтгэл дотор бачуурах үе байдаг. Дотоод сэтгэлд төрж буй үгээр илэрхийлэх аргагүй зүйлийг хийлээ тоглох үедээ гаргадаг. Хөгжим гэдэг үүгээрээ гайхамшигтай. Мөн хүний үг хэллэг хэчнээн уран тансаг байлаа ч илэрхийлж, чадахгүй зүйлийг хөгжим илэрхийлдэг гэж Чайковский гуай хэлсэн байдаг.
-Таны тоглох дуртай маш олон хөгжмийн зохиол байдаг байх. Гэхдээ тэр дундаа танд мартагдашгүй мэдрэмжийг өгсөн ямар зохиол байна вэ?
-Олон зохиол байгаа. Энэ дундаас Б.Шарав гуайн “Амьдралын манан” гэдэг сайхан зохиол хамгийн түрүүнд сэтгэлд бууж байна. Энэ зохиолыг тоглож байхад нөхцөлгүй хайр гэдгийг маш их үгүйлж байгаа юм шиг санагддаг. Одоо цагт бүх зүйл өгөх, авахын дэнсэн дээр явдаг болсон үе. Үүнтэй харьцах аргагүй гайхалтай нөхцөлгүй хайрыг илэрхийлсэн зохиол бол “Амьдралын манан” гэж боддог. “Амьдралын манан” зохиолыг тоглосны дараа өөр юу ч тоглож чадахгүй болтол сэтгэл хөдөлж байсан. Ер нь миний хувьд хөгжмөө тоглохоороо хүний сэтгэлийн далайд сэлэх шиг болдог.
-Та хөгжмөөрөө дамжуулан хүмүүст юу мэдрүүлж, ирээдүй хойчдоо юу үлдээхийг хүсдэг вэ?
-Хүн болгон энэ хорвоо дээр ирэхдээ үүрэгтэй ирсэн. Миний үүрэг бол хөгжмөөрөө дамжуулан “хөгжим гайхамшигтай” гэдгийг ойлгуулах, хүмүүсийн сэтгэл зүрхийг уяраах, байлдан дагуулах ёстой гэж ойлгож байна. Хөгжмөөр дамжуулан хүний сэтгэлийн үүд хаалгыг нээх үйлсэд шамдаж байна. Цаашид илүү олон хүүхдэд хүрч ажиллахыг хүсч байна. Яагаад гэвэл хөгжмийн концерт үзэхэд тухайн хөгжмийг харсан хүн, хөгжимд гараа хүргэж үзсэн хүний хүлээж авах мэдрэмж нь тэс өөр байдаг. Хүмүүс хүүхдэдээ хөгжмийн амтыг мэдрүүлэх ёстой. Үүнд нь би тусалдаг байх юмсан гэж боддог.
-Хүүхэд хөгжим сурснаараа эсвэл хөгжимтэй ойр байснаар түүний хүмүүжилд хэрхэн нөлөөлөх вэ?
-Хүнийг хайрлах, эерэг сэтгэлгээнээс гадна аливаад тууштай байх зан араншинг бий болгоход хөгжим нөлөөлдөг. Би анх хийл тоглож сурч байхад өдөрт дөрвөн цаг давтдаг байсан. Өдөр бүр нэг зүйл хийгээд зогсоход хүнээс маш их тэвчээр, тууштай байдлыг шаарддаг. Миний хувьд нэг зүйлийг эхлүүлсэн бол түүндээ эцсээ хүртэл тууштай байх зан чанарыг сурсан.
-Хоёулаа олон улсын эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах өдрөөр ярилцаж байна. Тэгэхээр монгол эмэгтэйчүүдийн эрх юун дээр их зөрчигдөж байна гэж хардаг вэ?
-Манай улсад гэлтгүй бусад орнуудад ч гэсэн эмэгтэйчүүдийн эрх нь зөрчигдөж байгаа асуудал байдаг л байх. Энэ өдөр тасартлаа баярлаж байгаа эмэгтэйчүүдийг хараад заримдаа хөнгөн гуниг төрдөг. Тиймээс эмэгтэйчүүд маань зөвхөн энэ өдөр гэлтгүй бүх л өдөр хүндлэлийг хүлээж, энэ өдөр баярлаж шигээ жилийн 365 өдөр сайхан байгаасай гэж хүсдэг.
-Сошиалаар таны талаар бичсэн мэдээлэлд хэр ач холбогдол өгдөг вэ?
-Уг нь нэг их ач холбогдол өгдөггүй. Гэхдээ сошиалаар явж байгаа мэдээллийн ард хүн байдаг. Саяхан “Дээгий монгол эрчүүд арчаагүйдээ гологдсон” гэх утгатай мэдээлэл сошиалаар тархсан. Энэ мэдээлэлд үнэхээр сэтгэл өвдсөн. Би тэр үгийг огт хэлээгүй. Тухайн мэдээллийг хараад үнэхээр сэтгэл гонсойсон. Яг үнэндээ миний аюулгүй байдалд заналхийлсэн хэрэг болж байгаа юм. Хэн нэгнийг янз бүрээр хэлснээр түүний ард байгаа хүнийг ямар нөхцөл байдал оруулж байгаагаа хэзээ ч боддоггүй.
-Эцэст нь охид, бүсгүйчүүддээ хандаж юу гэж хэлэх вэ?
-Охид маань өөрсдийгөө илүү сайн боловсруул гэж хэлмээр байна. Эмэгтэй хүн маш олон чадвартай байх ёстой. Тухайлбал, маш сайхан хоол хийдэг, гэр орноо сайхан авч явдаг, өнгөний сонголт сайтай, гоё биетэй, хувцсаа сайхан тохируулж өмсдөг байх ёстой. Эмэгтэй хүн өөрийн чадвар чансаа, үзүүлэлтүүдээ илүү өндөр болговол амьдрал нь өөрөө гялалзан гялтганана.
-Ярилцсанд баярлалаа. Танд уран бүтээлийн амжилт хүсье.

Сурталчилгаа