СҮХБААТАР: Алдарт “Нийгмийн хонгор” морины түүх...



СүхбаатараймгийнЭрдэнэцагаансумынЧоноголынотръяд1950-иадондтатанбуугдажцэргийнагтморьдыгхудалдахүедДарханхаансумынмалчинД.Жамьяанборсааралгүү,эрборунаганыхамт60төгрөгөөрхудалданавчээ.Борунагаарааазаргатавьжбаганаснаасньсумыннаадамдсойдогбайжээ.УлсорондаяарнэгдэлжиххөдөлгөөнөрнөжмалчинМ.Өлзий-Оршихбөгтөрхүрэнгүүгээ“Сүхбаатарынзам”нэгдэлднийгэмчилжөнөөхборазаргандхураалгаж, 1960оныхаварэрхонгорунагагарчээ.

1961онднэгдлийнадуучинЭ.Доржхонгордаагыгуяжсумыннаадамдсойжээ.Наадмынөмнөхихсунгааныөдөрцагагаараасшалтгааланхязаалан,шүдлэн,даагыгхамтуралдуулсанднөгөөхонгордаагахолтасархайтүрүүлэниржолныггайхшируулжээ. “Даагагүйцэхгүйхязаалангуралдуулжяахбилээ”гээдзаримуяачидморьдоохөтлөнбуцсанчгэдэг.ИйнхүүАрдынхувьсгалын40жилийнойнсумыннаадамдхолтүрүүлж,дараажилаймгийнбаярнаадамдмөнлтүрүүлжээ.Нэгдлийнсүргээссойсонхүлэг,уясанэзнийхамтаарнэралдарньтүгж“Нийгмийнхонгор”хэмжээналдаршжээ.Хурцсэргэлэннүдтэй,холүсрэлттэй,чонондавхилттайаргагүйхурданхүлэгхэмээнморьшинжээчидүздэгбайв.НийгмийнхонгорыгАсгатсумынмалчинЖигжид“Сүхбаатарынзам”нэгдлээс3000төгрөгөөрхудалданавъягэхэдөгөөгүйгэдэг.
Ардынхувьсгалын50жилийнойгоорУлсыннаадамдуралдахаариржээ. “СүхбаатараймгаасалдартНийгмийнхонгорирж”гэхяриатархажүзэхээрирсэнхүнийхөлтасрахгүйбайжээ.Олонхүнбүчсэнээсболжусанхулганаболтлоохөлөрчидсэнхоолоогаргаадцагаасаахоцорсончуралдаанызамдоруулжээ.Талнутгийнадуундтанилбусголус,даваанугачаатаарахнь“Бэрхшээл”болжзамдаазогсожсаатсанчүргэлжлүүлэндавхисаарарванхэдэддавхижирсэнбайна.
Нийгмийн хонгорын аймаг сумын наадамд 20 гаруй удаа түрүүлсэнамжилтыгөнөөцагтэвдсэнхурданажнайгараагүйажээ.НийгмийнхонгорыгунажуралддагД.ДаваахэмээхунаачохинтойхарцагаангэрэлзурагтухайнүеийнСүхбаатараймгийнайлбүрийнхоймортзалагдажбайжээ.Нийгмийнхонгоргараанаасцойлжгардаггүй,уралдааныүедхавьддавхижбайгааднэгмэдэхэдтүрүүлээдгараадирдэгбайсанхэмээнхуучилдаг. 1969ондихнасныморьдынхурдыгтогтооход“Нийгмийнхонгор” 28.5 км газрыг 34 минут 30 секундэд давхиж түрүүлжээ.

1988 онд Нийгмийн хонгорыг маллаж байсан малчин “Хонгор маань энэ жил 28 нас хүрчбайна.Адуунсүргээсзахалж,салхисөрөнтолгодыноройдамжингүйхболлоо,өтөлжбайхшигбайна”хэмээнсумынудирдлагуудад мэдэгджээ.
Нийгмийн хонгор морийг мөнхлөнавчүлдэхийнтулдУБ-хотоосбайгалийнтүүхийнмузейнажилтаниржхонгормориныарьсыгавчявжчихмэлболгосныгэдүгээСүхбаатарсумынмузейдбайрлуулжээ.Хонгормориныясыгнутгийнмалчидавцгаасангэдэг.ӨМӨЗО-ныалдартморинхуурчЧибулагСүхбаатарсумынмузейдэххонгорморинысүүлнийхялгаснаас ганц хялгас гуйж авчээ.
Алдарт нийгмийн хонгорынөөрийнхньарьсандхийсэнчихмэлөдгөөСүхбаатарсумынмузейдхадгалагдажбайна.