Элсээ давсан НҮҮДЭЛ энх хаврыг тээж ирнэ
ЭГЭЛ” ТӨСӨЛ
“Тунгалаг Тамир” кинонд Цахиур Төмөр Түгжилтэй хамт адуу хөөж яваад амсхийх зуураа хэлдэг дээ, “Манай нутаг боох ус, хэрэх уулгүй сайхан нутаг шүү. Тээр нэг униартсан толгой байна аа. Тэр чинь Тарлан хайрхан. Тэр хөхөрсөн сайхан уул чинь нөгөө алдартай Тайшир шүү дээ. Чи ер нь Тайшир хан гэж дуулсан уу…” гэж. Уул усны нэр таньж, алс ойр хамаагүй хараалан бараалан өнгөрөхөд санаанд ном зохиолоос уншсан, кино зурагтаар үзсэн, бусдаас дуулсан тэр хэсэгхэн нэр ус, алдар суу тархинд зурсхийн орж ирнэ. Цахиур Төмөр Дэлгэрийн талд явахдаа л ингэж хэлээ болов уу гэмээр.
Алтай хотоор дайрч, Баарангийн даваагаар давж, цааш Шаргын их говьд орж явчихна. Аймгийн төв, Төгрөг хоёрын замын дунд байдаг гэлцэх Дундын овоонд мөн л багахан саатаж, нутгийн хүнээс уул хайрхадын нэр усыг хэлүүлж авахыг хичээлээ. Алдарт сэтгүүлч Д.Амбасэлмаа гуай Сэгс цагаан Богд найраглалын баатруудыг 44 жилийн дараа уулзуулсан нэвтрүүлгийнхээ эхлэл болгож аугаа Дэндэвийн Пүрэвдоржийн “Амгай гурван Цоохор, Амин гурван Ширдэг, Ах дүү гурван Хаалга, Аман гурван Сээр, Ар гурван Дэл, Алаг гурван Шанд, Задгай гурван Хээр, Зах гурван Бамбуу, Нэр нь хүртэл шүлэг шиг Нээрэн сайхан нутаг” гэсэн дүрслэлээр эхлүүлсэн байдаг. Ингэж эхэлсэн нэвтрүүлгийг зүгээр нэг үзэх биш дотогшоогоо урсгаж, залгилдаг даа. Түүн шиг Алтайн сүрлэг олон уулсын нэрсийг сонсоход мөн л ингэж шүлэг шиг гэхдээ сүрдэж бахдам, огшиж омойтмоор оргино. Дашийн Октябрь гэж манай гэрэл зургийн гэр бүлийн бас нэгэн тулах багана байдаг. Олон хүн түүнийг танина, гэрэл зурагчид бол андахгүй. Цөөнгүй нь багшаа гэнэ. Энэ хүн уг гарвал Төгрөг сумынх. Тиймдээ ч нутгийн хүн гэж тодотгосон юм. Дээр нь уул усны зураг, байгалийн гэрэл зургийн хамгийн том санг өөртөө бүрдүүлсэн нэгэн уран бүтээлч учир газар орны нэрийг гаргаадаггүй аж. Бид түүнийг Ок л гэж дуудна. Ок уулсаа ингэж уншлаа.
Эндээс гарахын л сураг нь дуулдаад байсан 103 настай хөгшинтэй уулзахсан гэж дотроо яарч байлаа. Хулзан хэмээн элсэн манхан дундуур дамжин гардаг давааг даван зүтгүүлсээр гэрт нь хүрч очиход өвгөн их ядарчээ. Аргагүй дээ өндөр гэмээ нь өндөр нас юм чинь. Юм хэлэх юм, ойлгож чадсангүй. Зургийг нь авна гэж бодсон ч сэтгэл түвдсэнгүй. Өндөр настай буурайг Б.Лхагважав гэдэг бөгөөд нутгийнхан Шажив гэж авгайлдаг аж. Хуучнаар Засагт хан аймгийн Баатар вангийн нутгийн энэ хүн “35 жил” нэгдлийн анх үүсгэн байгуулалцсан долоон хүний нэг. 1966 онд улсын аварга малчин болж, хоёр ч удаа АИХ-ын депутатаар сонгогдож байжээ. Цагтаа аян жин тээж Хөвсгөлийн Хатгал, Ханх, Цагаануур хүртэл явж байж. Энэ их элс манжийн болон эсэргүүний үед нутгийн ард олны аминд ордог байжээ. Морьтой, тэмээтэйгээ дунд орж нуугдан амь мултарч байсан цөөнгүй тохиолдлыг өвгөн ярьдаг тухай бага хүү Л.Ядамсүрэн нь хэлж байна. Лам номын захтайгаар барахгүй арга чаргад хоосонгүй нэгэн байсан тухай нутгийн идэрхэн эрчүүд ч хэлж байна лээ. Өвгөн уг нь элсэн даваа, манхан толгодоо тэмээгээр даваад нүүчихдэг байсан, энэ жил арай барахгүй хэмээцгээн мөн л 69 машинаар авахаар иржээ.
Даваасүрэнгийн хотноос хөдлөх хөсгөнд ой гарантай охиноо арганд суулгаж, ээж нь унасан шар ат хөдөлнө. Эднийх энэ хавьдаа л хамгийн өндөрт орох элсэн манхан буюу Баржингийн даваагаар урагш Сангийн далай руугаа орно. Бидний урьд орой уулзаж тохирсон айлууд Шинэ сүв хэмээх арай багавтар манхын давж хаваржаандаа хүрнэ. Төрөөд хоёрхон хонож буй ботготой, хаврын салхинд сэнсэрсэн шүдлэн борлонгоо дүүрч тээсэн нүүдэл өгссөөр манхан давна. Мал болно доо.
Хөөг хөөг хэмээн нүүдэл ачаа хөдлөх нь их Монголын гэгээн өглөөг чимнэ ээ. 2020.03.08
#ГОВЬ-АЛТАЙ, #ОНЦОЛСОН, #ТЭМЭЭН ЖИН
“Тунгалаг Тамир” кинонд Цахиур Төмөр Түгжилтэй хамт адуу хөөж яваад амсхийх зуураа хэлдэг дээ, “Манай нутаг боох ус, хэрэх уулгүй сайхан нутаг шүү. Тээр нэг униартсан толгой байна аа. Тэр чинь Тарлан хайрхан. Тэр хөхөрсөн сайхан уул чинь нөгөө алдартай Тайшир шүү дээ. Чи ер нь Тайшир хан гэж дуулсан уу…” гэж. Уул усны нэр таньж, алс ойр хамаагүй хараалан бараалан өнгөрөхөд санаанд ном зохиолоос уншсан, кино зурагтаар үзсэн, бусдаас дуулсан тэр хэсэгхэн нэр ус, алдар суу тархинд зурсхийн орж ирнэ. Цахиур Төмөр Дэлгэрийн талд явахдаа л ингэж хэлээ болов уу гэмээр.
Алтай хотоор дайрч, Баарангийн даваагаар давж, цааш Шаргын их говьд орж явчихна. Аймгийн төв, Төгрөг хоёрын замын дунд байдаг гэлцэх Дундын овоонд мөн л багахан саатаж, нутгийн хүнээс уул хайрхадын нэр усыг хэлүүлж авахыг хичээлээ. Алдарт сэтгүүлч Д.Амбасэлмаа гуай Сэгс цагаан Богд найраглалын баатруудыг 44 жилийн дараа уулзуулсан нэвтрүүлгийнхээ эхлэл болгож аугаа Дэндэвийн Пүрэвдоржийн “Амгай гурван Цоохор, Амин гурван Ширдэг, Ах дүү гурван Хаалга, Аман гурван Сээр, Ар гурван Дэл, Алаг гурван Шанд, Задгай гурван Хээр, Зах гурван Бамбуу, Нэр нь хүртэл шүлэг шиг Нээрэн сайхан нутаг” гэсэн дүрслэлээр эхлүүлсэн байдаг. Ингэж эхэлсэн нэвтрүүлгийг зүгээр нэг үзэх биш дотогшоогоо урсгаж, залгилдаг даа. Түүн шиг Алтайн сүрлэг олон уулсын нэрсийг сонсоход мөн л ингэж шүлэг шиг гэхдээ сүрдэж бахдам, огшиж омойтмоор оргино. Дашийн Октябрь гэж манай гэрэл зургийн гэр бүлийн бас нэгэн тулах багана байдаг. Олон хүн түүнийг танина, гэрэл зурагчид бол андахгүй. Цөөнгүй нь багшаа гэнэ. Энэ хүн уг гарвал Төгрөг сумынх. Тиймдээ ч нутгийн хүн гэж тодотгосон юм. Дээр нь уул усны зураг, байгалийн гэрэл зургийн хамгийн том санг өөртөө бүрдүүлсэн нэгэн уран бүтээлч учир газар орны нэрийг гаргаадаггүй аж. Бид түүнийг Ок л гэж дуудна. Ок уулсаа ингэж уншлаа.
Эндээс гарахын л сураг нь дуулдаад байсан 103 настай хөгшинтэй уулзахсан гэж дотроо яарч байлаа. Хулзан хэмээн элсэн манхан дундуур дамжин гардаг давааг даван зүтгүүлсээр гэрт нь хүрч очиход өвгөн их ядарчээ. Аргагүй дээ өндөр гэмээ нь өндөр нас юм чинь. Юм хэлэх юм, ойлгож чадсангүй. Зургийг нь авна гэж бодсон ч сэтгэл түвдсэнгүй. Өндөр настай буурайг Б.Лхагважав гэдэг бөгөөд нутгийнхан Шажив гэж авгайлдаг аж. Хуучнаар Засагт хан аймгийн Баатар вангийн нутгийн энэ хүн “35 жил” нэгдлийн анх үүсгэн байгуулалцсан долоон хүний нэг. 1966 онд улсын аварга малчин болж, хоёр ч удаа АИХ-ын депутатаар сонгогдож байжээ. Цагтаа аян жин тээж Хөвсгөлийн Хатгал, Ханх, Цагаануур хүртэл явж байж. Энэ их элс манжийн болон эсэргүүний үед нутгийн ард олны аминд ордог байжээ. Морьтой, тэмээтэйгээ дунд орж нуугдан амь мултарч байсан цөөнгүй тохиолдлыг өвгөн ярьдаг тухай бага хүү Л.Ядамсүрэн нь хэлж байна. Лам номын захтайгаар барахгүй арга чаргад хоосонгүй нэгэн байсан тухай нутгийн идэрхэн эрчүүд ч хэлж байна лээ. Өвгөн уг нь элсэн даваа, манхан толгодоо тэмээгээр даваад нүүчихдэг байсан, энэ жил арай барахгүй хэмээцгээн мөн л 69 машинаар авахаар иржээ.
Даваасүрэнгийн хотноос хөдлөх хөсгөнд ой гарантай охиноо арганд суулгаж, ээж нь унасан шар ат хөдөлнө. Эднийх энэ хавьдаа л хамгийн өндөрт орох элсэн манхан буюу Баржингийн даваагаар урагш Сангийн далай руугаа орно. Бидний урьд орой уулзаж тохирсон айлууд Шинэ сүв хэмээх арай багавтар манхын давж хаваржаандаа хүрнэ. Төрөөд хоёрхон хонож буй ботготой, хаврын салхинд сэнсэрсэн шүдлэн борлонгоо дүүрч тээсэн нүүдэл өгссөөр манхан давна. Мал болно доо.
Хөөг хөөг хэмээн нүүдэл ачаа хөдлөх нь их Монголын гэгээн өглөөг чимнэ ээ. 2020.03.08
#ГОВЬ-АЛТАЙ, #ОНЦОЛСОН, #ТЭМЭЭН ЖИН
Сурталчилгаа
Турк улсад Олон улсын гэрэл зурагчдын чуулган болж байна
26/04/2024, 17:51
УДБЭТ-ынхан “Дурлалын ундаа” хошин дуурийг анх удаа тайзнаа тоглоно
24/04/2024, 09:14
Энэтхэгт үйлдвэрлэсэн хоол амтлагчуудад хорт бодис байгаа эсэхийг шалгана
24/04/2024, 09:09
СҮХБААТАР: Нохойн идүүр буюу хишгийн сав
24/04/2024, 09:07
ДОРНОГОВЬ: Мал шинэ ногоо идэж эхэллээ
24/04/2024, 09:04
Манай эрдэмтэн судлаачид олон улсын эрдэм шинжилгээний бүтээлийн санд 8000 гаруй бүтээл хэвлүүлжээ
24/04/2024, 08:58
Өнөөдөр болох үйл явдлууд
24/04/2024, 08:56
ПАРИС 2024: Гавьяат тамирчин П.Орхон олимпод оролцох эрхээ авлаа
22/04/2024, 18:10
СҮХБААТАР: Дугуйн фестиваль-2024
22/04/2024, 17:23
Хүүхэд, залуучуудын театрыг энэ сарын 25-ны өдөр албан ёсоор нээнэ
22/04/2024, 17:19
Гадаад харилцааны сайд Б.Батцэцэг АНДЭЗНК-ын 80 дугаар чуулганы даргаар сонгогдов
22/04/2024, 17:18
“Амгалан” дулааны станцын суурилагдсан хүчин чадлыг 116 МВт-аар өргөтгөлөө
22/04/2024, 17:17
Улаанбаатар хотноо олон улсын бүжигчдийн тэмцээн болно
22/04/2024, 17:15
Х.Нямбаатар: Нийслэл дахиж өмчөө завшуулж, үнэгүйдүүлэхгүй
22/04/2024, 17:14
Франц Беккенбауэрийн хүрэл хөшөөг босгоно
22/04/2024, 13:59
БАЯН-ӨЛГИЙ: Ирэх өдрүүдэд салхины хурд секундэд 24 метр хүрч шуурна
22/04/2024, 13:55
Олон улсын эх дэлхийн өдөр тохиож байна
22/04/2024, 13:04
ОРХОН:Монгол хоол үйлдвэрлэгчдийн анхдугаар тэмцээн болж байна
19/04/2024, 17:15
Энхийг дэмжих ажиллагаанд оролцох тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг өргөн мэдүүлэв
17/04/2024, 14:40
Бие даан нэр дэвшигчид мөрийн хөтөлбөрөө энэ сарын 22-24-нд аудитын байгууллагад хүргүүлнэ
17/04/2024, 14:38
ГОВЬ-АЛТАЙ: Идэвхтэн байгаль хамгаалагчид ус хуримтлуулах цөөрөм байгуулжээ
17/04/2024, 14:37
ХӨВСГӨЛ: Ноолуур нэг килограмм нь 165 мянган төгрөгийн үнэтэй байна
17/04/2024, 14:35
Банкууд олон нийтээс татсан хөрөнгийн зарцуулалтаа тайлагнав
15/04/2024, 20:01
"AI сэтгүүл зүйг нөхөж чадах ч сэтгүүлчдийг орлож чадахгүй"
15/04/2024, 19:39
"Алтайн хүдэр"-ийн эзэн Р.Базарааг баривчиллаa
15/04/2024, 19:34
“Аялал жуулчлалын үндэсний чуулган”-ыг Төрийн ордонд зохион байгуулав
15/04/2024, 19:26
Хянан шалгах түр хорооны даргаар УИХ-ын гишүүн Ц.Цэрэнпунцагийг сонгов
15/04/2024, 19:24
Л.Балхжав: Эх хүн гэдэг зүрхэнд мөнхөд орших эх орон юм
15/04/2024, 19:23
"Урлахуй, шүтэхүй, гэгээрэхүй" үзэсгэлэнд шүтээн зургийн дахин давтагдашгүй, үзмэрүүдийг дэлгэжээ
15/04/2024, 19:21
Өнөөдөр “Алтан цом”-ын хасагдах шатны барилдаан эхэлнэ
15/04/2024, 14:02
Г.Батхүү агсаны амь насаа алдсан Төрийн ордны газар
22/05/2019, 14:51
????? ????????? SpaceX ????????? ????? ??????? ?????
19/09/2018, 11:38
26/09/2018, 10:41
9/10/2018, 12:01
АНУ-ын шийдвэртэй холбоотойгоор алтны ханш буурч, нефтийн ханш өслөө
14/08/2019, 15:22
?.???????? ?????? ?????? ??????? ??????????? ???-?? ?????? ?????? ???????
21/09/2018, 13:45
Хэвлэл мэдээллийн салбарын гэрэл зурагчид үзэсгэлэнгээ нээв
25/03/2019, 09:25
"Монголыг чиглэсэн 100 мянган жуулчин агаарын тээврээс болж аяллаа цуцалдаг"
22/04/2019, 15:55
Гайхамшигт Антрактид Девен Строссын нүдээр
21/02/2019, 10:18
Эзэмшлийн газар дээрээ автомашин худалдаалж буй 15 ИААНБ-ын газар эзэмших эрхийг цуцаллаа
30/08/2019, 12:46
Бэлтгэл хошууч генерал Б.Баярмагнай: Медальон дурсгах нь цэргийн салбарт ихээхэн хөгжсөн соёл
15/03/2019, 12:37
.jpg)
???? ?????????? ?????
3/01/2019, 19:25
Гамшиг осол тохиолдсон үед Ард иргэдийн ирэх “Түр Цугаларах Талбай”-д
25/04/2019, 16:13
ЦАГИЙН САЛХИ СЭВЭЛЗҮҮЛСЭН "ЦАГИЙН ЗӨРҮҮ" ФОРУМ
17/04/2019, 12:19
Миний харсан Энэтхэгчүүд
13/03/2019, 09:42
“Хүний эрх, эрх чөлөө" шог зургийн үзэсгэлэнгийн нээлт боллоо
17/12/2019, 14:42
Монгол, Их Британи улсын далбаатай галт тэрэг аялалд гарав
19/02/2019, 15:55
Жүжигчин М.Макконахи Техассын их сургуулийн профессор болжээ
30/08/2019, 13:22
Хоккайдо: Монголын өсвөрийн гэрэл зурагчид тэргүүллээ
8/08/2019, 16:13
Уран уургач, бугуйлчдын тэмцээнээс....
27/02/2019, 17:25
АНУ-ын шийдвэртэй холбоотойгоор алтны ханш буурч, нефтийн ханш өслөө
14/08/2019, 15:22
Уран уургач, бугуйлчдын тэмцээнээс....
27/02/2019, 17:25
????? ????????? SpaceX ????????? ????? ??????? ?????
19/09/2018, 11:38
9/10/2018, 12:01
Миний харсан Энэтхэгчүүд
13/03/2019, 09:42
Үндэсний сэтгүүл зүй үүсэж хөгжсөний 106 жилийн ойн баярын өдөр
6/03/2019, 17:04
Жүжигчин М.Макконахи Техассын их сургуулийн профессор болжээ
30/08/2019, 13:22
Г.Батхүү агсаны амь насаа алдсан Төрийн ордны газар
22/05/2019, 14:51
Хэвлэл мэдээллийн салбарын гэрэл зурагчид үзэсгэлэнгээ нээв
25/03/2019, 09:25
“Хүний эрх, эрх чөлөө" шог зургийн үзэсгэлэнгийн нээлт боллоо
17/12/2019, 14:42
26/09/2018, 10:41
"Монголыг чиглэсэн 100 мянган жуулчин агаарын тээврээс болж аяллаа цуцалдаг"
22/04/2019, 15:55
???? ?????????? ?????
3/01/2019, 19:25
Уяачдад Монгол Улсын цол хүртээв
3/02/2019, 14:32
Гайхамшигт Антрактид Девен Строссын нүдээр
21/02/2019, 10:18
?.???????? ?????? ?????? ??????? ??????????? ???-?? ?????? ?????? ???????
21/09/2018, 13:45
Б.Баярсайхан: Байгууллагууд дэргэдээ цэцэрлэг байгуулахад төр хувьсах зардлыг нь даана
12/08/2019, 19:11
Эзэмшлийн газар дээрээ автомашин худалдаалж буй 15 ИААНБ-ын газар эзэмших эрхийг цуцаллаа
30/08/2019, 12:46
Өсвөрийн шатарчдын улсын аварга багаар Хэнтий аймаг шалгарлаа
6/03/2019, 11:03
ЦАГИЙН САЛХИ СЭВЭЛЗҮҮЛСЭН "ЦАГИЙН ЗӨРҮҮ" ФОРУМ
17/04/2019, 12:19
357 сэтгэгдэл