ТАРИМАЛ УРГАМЛЫН ҮР, СОРТЫН ТУХАЙ ХУУЛИЙН ШИНЭЧИЛСЭН НАЙРУУЛГА БАТЛАГДЛАА
Өнөөдрийн УИХ-ын чуулганаар Таримал ургамлын үр, сортын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулга эцэслэн батлагдлаа.
Газар тариаланг тогтвортой хөгжүүлэх, арвин ургац авах үндсэн асуудлын нэг нь тухайн бүс нутагт дасан зохицсон сортын үрийг тариалах, хангамж, чанарыг сайжруулах явдал юм. Дэлхийн дулаарлын нөлөөгөөр манай орны тариалан эрхэлдэг бүс бүслүүрт өөрчлөлт орж байгаа нь нутагшсан чанартай сортын үрийн ач холбогдлыг улам бүр нэмэгдүүлж байна.
Таримал ургамлын үр, сортын тухай хуулиар таримал ургамлын үрийн салбарын хөгжлийг дэмжих, судалгаа, шинжилгээ, инновацийг хөгжүүлэх, шударга худалдааг төлөвшүүлэх, таримал ургамлын генетикийн нөөцийг хамгаалах, тогтвортой ашиглах, шинэ сорт бүтээхийг дэмжих, таримал ургамлын гаралтай хүнсний аюулгүй байдлыг хангахтай холбогдсон харилцааг зохицуулна.
Хуулийн зорилго нь үрийн салбарын хөгжлийг дэмжих үрийн салбарын судалгаа, шинжилгээ, инновацийг хөгжүүлэх, генетикийн нөөцийг хамгаалах, тогтвортой ашиглах, шинэ сорт бүтээхийг дэмжихэд чиглэгдэж байна.
Таримал ургамлын шинэ сорт бүтээх ажил нь олон жилийн уйгагүй хөдөлмөрийн үр дүнд бий болдог бөгөөд цаг хугацаа, хүн хүч, мэдлэг, хөрөнгө ихээр зарцуулагддаг. Харин нэгэнт шинээр гаргаж авсан сортыг үржүүлэхэд хурдан, хялбар байдаг тул сорт бүтээгчдийн оюуны өмчийг зайлшгүй хамгаалах хэрэгтэй болдог. Иймд шинэ сорт бүтээх үйл ажиллагааг санхүү, хөрөнгө оруулалтаар дэмжихээс гадна сорт бүтээгчийн эрхийг хамгаалах асуудал чухал юм. Олон улсад сорт бүтээгчийн эрх нь Ургамлын шинэ сортыг хамгаалах олон улсын холбооны конвенцоор хамгаалагдсан байдаг. Өөрөөр хэлбэл, шинэ сорт бүтээх ажлыг дэмжих гол хэрэгсэл нь шинэ сортыг бүртгэж, түүнийг зөвшөөрөлгүйгээр ашиглахаас хамгаалах эрх зүйг бүрдүүлэх юм. Таримал ургамлын үр, сортын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг ургамлын шинэ сортыг хамгаалах олон улсын холбооны конвенцид нийцүүлэн боловсруулсан.
Шинэ хуулиар зохиогчийн эрх албан ёсоор хамгаалагдах тул шинэ сорт гаргах, селекци судалгаа хийх, үр үржүүлэх бизнест хөрөнгө оруулалт хийгдэж газар тариаланд үрийн аж ахуйн шинэ салбар хөгжнө.
Хөдөө аж ахуйн салбар нь уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох асуудлын нэг нь тухайн бүс нутгийн хөрс, цаг уурт тохирсон шинэ сортыг гарган үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх явдал юм. Таримлын селекци, шинэ сортын судалгааг хөгжүүлснээр таримал ургамлын өвчин, хортон, ган, хэт халалт, хүйтрэлтэд тэсвэрт чанарыг сайжруулсан шинэ сорт гарч үйлдвэрлэлд нэвтэрч ургацын чанар, хэмжээ сайжирч улмаар тариаланчдын орлого нэмэгдэхийн дээр хүнсний баталгаат байдал хангагдана.
Сортын сонголт хийх, баталгаатай сортын үрээр тариалах боломжтой болж ургацыг эрсдлээс хамгаална.
Үрийн чанарын хяналт, баталгаажуулалт, үрийн худалдааг эрхлэх, үрийн импорт, экспорт, үндэсний сортын бүртгэлийг шинээр зохицуулахаар тусгасан.
Нутагшсан сорт, сайн чанарын үр нь бүтээмж өндөртэй газар тариалангийн үйлдвэрлэл эрхлэх амжилтын үндэс билээ. Иймд тариаланчид төрөл бүрийн сортын чанартай үрээс сонголтоо хийдэг, чанартай үрийн хангамж, хүртээмж сайн байх нь нэн чухал юм. Зах зээл дээр худалдан борлуулж буй үрийн чанарыг хараад шууд мэдэх боломжгүй тул таримал ургамлын хууль эрх зүйн орчны хүрээнд холбогдох мэргэжлийн байгууллагаар баталгаажсан байх зайлшгүй шаардлагатай.
Газар тариаланг тогтвортой хөгжүүлэх, арвин ургац авах үндсэн асуудлын нэг нь тухайн бүс нутагт дасан зохицсон сортын үрийг тариалах, хангамж, чанарыг сайжруулах явдал юм. Дэлхийн дулаарлын нөлөөгөөр манай орны тариалан эрхэлдэг бүс бүслүүрт өөрчлөлт орж байгаа нь нутагшсан чанартай сортын үрийн ач холбогдлыг улам бүр нэмэгдүүлж байна.
Таримал ургамлын үр, сортын тухай хуулиар таримал ургамлын үрийн салбарын хөгжлийг дэмжих, судалгаа, шинжилгээ, инновацийг хөгжүүлэх, шударга худалдааг төлөвшүүлэх, таримал ургамлын генетикийн нөөцийг хамгаалах, тогтвортой ашиглах, шинэ сорт бүтээхийг дэмжих, таримал ургамлын гаралтай хүнсний аюулгүй байдлыг хангахтай холбогдсон харилцааг зохицуулна.
Хуулийн зорилго нь үрийн салбарын хөгжлийг дэмжих үрийн салбарын судалгаа, шинжилгээ, инновацийг хөгжүүлэх, генетикийн нөөцийг хамгаалах, тогтвортой ашиглах, шинэ сорт бүтээхийг дэмжихэд чиглэгдэж байна.
Таримал ургамлын шинэ сорт бүтээх ажил нь олон жилийн уйгагүй хөдөлмөрийн үр дүнд бий болдог бөгөөд цаг хугацаа, хүн хүч, мэдлэг, хөрөнгө ихээр зарцуулагддаг. Харин нэгэнт шинээр гаргаж авсан сортыг үржүүлэхэд хурдан, хялбар байдаг тул сорт бүтээгчдийн оюуны өмчийг зайлшгүй хамгаалах хэрэгтэй болдог. Иймд шинэ сорт бүтээх үйл ажиллагааг санхүү, хөрөнгө оруулалтаар дэмжихээс гадна сорт бүтээгчийн эрхийг хамгаалах асуудал чухал юм. Олон улсад сорт бүтээгчийн эрх нь Ургамлын шинэ сортыг хамгаалах олон улсын холбооны конвенцоор хамгаалагдсан байдаг. Өөрөөр хэлбэл, шинэ сорт бүтээх ажлыг дэмжих гол хэрэгсэл нь шинэ сортыг бүртгэж, түүнийг зөвшөөрөлгүйгээр ашиглахаас хамгаалах эрх зүйг бүрдүүлэх юм. Таримал ургамлын үр, сортын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг ургамлын шинэ сортыг хамгаалах олон улсын холбооны конвенцид нийцүүлэн боловсруулсан.
Шинэ хуулиар зохиогчийн эрх албан ёсоор хамгаалагдах тул шинэ сорт гаргах, селекци судалгаа хийх, үр үржүүлэх бизнест хөрөнгө оруулалт хийгдэж газар тариаланд үрийн аж ахуйн шинэ салбар хөгжнө.
Хөдөө аж ахуйн салбар нь уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицох асуудлын нэг нь тухайн бүс нутгийн хөрс, цаг уурт тохирсон шинэ сортыг гарган үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх явдал юм. Таримлын селекци, шинэ сортын судалгааг хөгжүүлснээр таримал ургамлын өвчин, хортон, ган, хэт халалт, хүйтрэлтэд тэсвэрт чанарыг сайжруулсан шинэ сорт гарч үйлдвэрлэлд нэвтэрч ургацын чанар, хэмжээ сайжирч улмаар тариаланчдын орлого нэмэгдэхийн дээр хүнсний баталгаат байдал хангагдана.
Сортын сонголт хийх, баталгаатай сортын үрээр тариалах боломжтой болж ургацыг эрсдлээс хамгаална.
Үрийн чанарын хяналт, баталгаажуулалт, үрийн худалдааг эрхлэх, үрийн импорт, экспорт, үндэсний сортын бүртгэлийг шинээр зохицуулахаар тусгасан.
Нутагшсан сорт, сайн чанарын үр нь бүтээмж өндөртэй газар тариалангийн үйлдвэрлэл эрхлэх амжилтын үндэс билээ. Иймд тариаланчид төрөл бүрийн сортын чанартай үрээс сонголтоо хийдэг, чанартай үрийн хангамж, хүртээмж сайн байх нь нэн чухал юм. Зах зээл дээр худалдан борлуулж буй үрийн чанарыг хараад шууд мэдэх боломжгүй тул таримал ургамлын хууль эрх зүйн орчны хүрээнд холбогдох мэргэжлийн байгууллагаар баталгаажсан байх зайлшгүй шаардлагатай.